hersenontsteking, wordt veroorzaakt door een aantal (virus)infecties, welke een meer of minder grote neurotropie bezitten, d.w.z. de neiging door de bloedliquorbarrière heen te dringen. Bij een aantal ziekten is dat alleen het geval wanneer de infectie hevig is of de weerstand gering (zeer jonge kinderen, ondervoeding e.d.); dit geldt voor de encefalitis als complicatie bij bof, mazelen, dysenterie, kinkhoest, longontsteking, e.d.
In veel gevallen is de encefalitis ook geen echte ontsteking maar een uiting van allergie. Een enkele maal breidt ook een epidemische kinderverlamming zich in de hersenen uit (polio-encefalitis).Ook komt het voor dat bij een hersenvliesontsteking (meningitis) er duidelijke verschijnselen van de hersenen optreden: meningo-encefalitis. Zeldzamer is dat de ontsteking van de hersenen op de hersenvliezen overgaat: encefalo-meningitis.
Wel komt het voor dat een chronische hersenaandoening overgaat op het ruggemerg; encefalomyelitis maar dit betreft meestal geen echte ontstekingen doch ziekten als multiple sclerose.
Er zijn echter ook enkele infecties welke hoofdzakelijk hun zetel zoeken in het hersenweefsel (d.w.z. in de kernen van grijze stof rondom de bloedvaten). Hiertoe behoort de chorea minor (St. Vitusdans) en de hieronder nog afzonderlijk te noemen hersenontstekingen. De symptomen van encefalitis kunnen alle functies van de zenuwcellen in de hersenen betreffen, doch voornamelijk die van de hersenstam: slaperigheid, bewustzijn, regeling van de lichaamstemperatuur, nevenbewegingen, toevallen (stuipen bij kinderen); ook kan een delier optreden en de gemoedstoestand is vaak prikkelbaar tot kwaadaardig toe. In sommige gevallen gaat de acute infectie in een chronische over of ontstaat jaren later een chronisch verergerend ziektebeeld.
Bij deze chronische- of post-encefalitische toestanden is het de vraag of van een infectie of beter van een degeneratie kan worden gesproken. Encefalitis epidemica, Encefalitis lethargica treedt op als complicatie van bepaalde influenza-epidemieën (bijv. in 1918: „Spaanse griep"); in een deel der gevallen kan men van slaapziekte spreken, omdat er (overdag!) een zeer sterke slaapzucht bestaat. Andere patiënten zijn daarentegen slapeloos, rusteloos en delirant. Na deze hersenontsteking treedt in een deel der gevallen later parkinsonisme (zie aldaar) op.
Bij kinderen kan psychopathie (zie aldaar) ontstaan met ongekende stoornissen als liegen, stelen, wreedheid enz.
