een psychose tengevolge van syfilis en 5-30 jaar na de infectie optredend; wordt populair ten onrechte hersenverweking genoemd. Verschijnselen zijn vergeetachtigheid, stoornissen van de inprenting, verwardheid bij tijden, slordigheid.
Er treden spraakstoornissen op van een stotterachtig type, struikelen over de woorden. De patiënt kan onverantwoordelijke handelingen begaan, temeer daar er soms grootheidswaan optreedt. Indien niet spoedig behandeld, ziet men de dementie toenemen. Toevallen of wegrakingen kunnen optreden en er is een toenemend gebrek aan zelfcritiek.Er zijn ook demente en depressieve vormen der ziekte, die indien zij niet behandeld worden spoedig tot een diepe dementie, met onzindelijkheid en andere grove stoornissen voert.
In het begin is er soms een (pseudo) neurasthenisch stadium. Lichamelijk kunnen er afwijkingen zijn aan de pupillen, de oogzenuw en de reflexen der ledematen (vgl. taboparalyse).
Bij dementia paralytica zijn er altijd grove afwijkingen in de ruggemergsvloeistof: een positieve Wassermannreactie, te veel eiwit en cellen, bepaalde colloïedreacties. Graadmeter voor de ziekte is dan ook de uitslag van het onderzoek van het ruggemergsvocht. Behandeling van deze ziekte was niet mogelijk tot in 1917 de Weense psychiater Wagner von Jauregg ontdekte dat koortsaanvallen (bijv. een malaria-infectie) gevolgd door salvarsan-toediening (tegenwoordig ook penicilline) een genezing kan bewerkstelligen.
Omdat de liquor bij deze dementia paralytica al vroegtijdig typisch veranderd is kan men de ziekte voorkomen. Een goed behandelde syfilislijder heeft als regel geen afwijkingen in de ruggemergsvloeistof. Heeft hij die na 5 jaar wel, dan is behandeling met koorts gewenst. Dit is een typisch voorbeeld van de praeventieve werkwijze der moderne geneeskunde: behandeling vóór de dementia paralytica is uitgebroken. Ook na de koortskuur moet de liquor van tijd tot tijd gecontroleerd worden (zie ook Goudsol en mastix-reactie). Dank zij de koortstherapie bij dreigende D.P. komt deze aandoening ten onzent nauwelijks meer voor.
Bij kinderen met aangeboren syfilis kan zich eventueel ook een dementia paralytica ontwikkelen de z.g. juveniele paralyse: ze gaan achteruit op school, gaan slechter praten, zich slecht of slordig gedragen, krijgen soms wegrakingen. De behandeling is dezelfde als die van de dementia paralytica der volwassenen.
