rotatie (ook wel randomiseren genoemd), is het wisselen van de volgorde van vragen of vraagonderdelen in een marktonderzoek. Hierdoor tracht men te voorkomen, dat de plaats van een vraag in het totaal van de vragenlijst de uitkomsten van de antwoorden zou kunnen beïnvloeden.
Zo wordt b. v. in lezerskringonderzoek gebruik gemaakt van rotatie van titels of van groepen van bladen, indien daartoe aanleiding bestaat. Indien veel titels van een bepaalde bladensoort in het onderzoek zijn betrokken, zou men in de vragenlijst deze titels in wisselende volgorde kunnen plaatsen om het negatieve volgorde-effect van een constante plaats onderaan de rij te vermijden.
