Huwelijk dat niet is gebaseerd op liefde, maar dat voor de uiterlijke schijn gesloten wordt om aldus een verblijfsstatus of visum te verkrijgen. Om schijnhuwelijken tegen te gaan moet volgens de Wet Voorkoming Schijnhuwelijken uit 1994 elk echtpaar dat wil huwen en waarvan een van de partners geen Nederlands paspoort heeft, gescreend worden door de Vreemdelingendienst.
De niet-Nederlandse partner moet in elk geval toestemming hebben in Nederland te verblijven. De screening bestaat uit het invullen van een formulier, eventueel gecombineerd met een gesprek, waarbij o.a. getoetst wordt of de partners elkaar goed kennen en of er sprake is van eerdere snel gesloten huwelijken. De Vreemdelingendienst brengt een (niet-bindend) advies uit aan de burgerlijke stand.
Los van dat advies kan elke ambtenaar van de burgerlijke stand weigeren een huwelijk te voltrekken als hij of zij vermoedt dat er sprake is van een schijnhuwelijk. Uit een evaluatie van de wet in 1998 bleek echter dat de rechter in bijna de helft van de gevallen de ambtenaar niet steunt en de huwelijkskandidaten in het gelijk stelt. Kritiek op deze wet is dat er een discriminerend onderscheid gemaakt wordt op basis van nationaliteit: iemand die hier legaal al jaren werkt en woont, maar geen Nederlandse nationaliteit heeft, kan verdacht worden van een schijnhuwelijk. Aangezien elke ambtenaar zelf mag beslissen een huwelijk al dan niet te voltrekken, zou bovendien willekeur een rol kunnen spelen. Ook autochtone Nederlanders kunnen, bijv. om economische redenen, een schijnhuwelijk sluiten.
