Indien er een geschil ontstaat tusschen eenige personen over een bepaald recht, kan dit in vele gevallen leiden tot een proces.
Verdeeling van de rechterlijke macht.
De behandeling en beslissing van zulk een proces is opgedragen aan de rechterlijke macht. Deze bestaat uit:
1e. kantonrechters.
2e. Rechtbanken.
3e. Gerechtshoven.
4e. De Hooge Raad.
De gerechtshoven zijn gevestigd te Amsterdam, ’s-Gravenhage, ’s-Hertogenbosch, Arnhem en Leeuwarden. De Hooge Raad is gevestigd te ’s-Gravenhage.
Een rechtbank is meestal in afdeelingen verdeeld, (Kamers) b.v. een Kamer voor burgerlijke zaken, een voor handelszaken en een voor strafzaken.
Inrichting van een rechtbank.
Een rechtbank bestaat uit een president, een vice-president, rechters, een officier van justitie en een griffier.
Bij de gerechtshoven en bij den Hoogen Raad spreken wij van raadsheeren en van den procureur-generaal. (die daar de functie van den officier bij de rechtbank vervult)
De taak van den rechter.
Die taak is meestal een drieledige :
1e. De rechter beslist civiele rechtsgedingen.
2e. Hij behandelt strafzaken.
3e. Hij treedt op in z. g. extrajudiciëele gevallen, b.v. hij benoemt een voogd of curator, hij verleent machtiging aan een gehuwde vrouw, hij geeft toestemming tot een huwelijk, enz.
Het Openbaar Ministerie.
De rechters worden door de Kroon voor hun leven benoemd. De Regeering kan hen niet afzetten, want zij zijn onafhankelijk van haar. De rechtspraak geschiedt evenwel in naam der Koningin.
Doel van ’t O.M.
De Regeering heeft de zorg voor een goeden gang der rechtspraak; daarom benoemt zij ambtenaren bij de rechterlijke macht, om daardoor controle op de rechtspraak uit te oefenen. Dit zijn de ambtenaren van het Openbaar Ministerie. Men kan hen als gedelegeerden der Regeering beschouwen.
Namen der ambtenaren van het OM
Deze ambtenaren van het O. M. dragen de volgende namen : bij den Hoogen Raad en bij de gerechtshoven : procureur-generaal en hun plaatsvervanger : advocaat-generaal; bij de rechtbank : officier van justitie, en zijn plaatsvervanger : substituutofficier van justitie; bij het kantongerecht: ambtenaar van het Openbaar Ministerie.
Procureur-Generaal bij den H. R.
Een bijzondere positie neemt de procureur-generaal bij den Hoogen Raad in. Hij wordt evenals de rechters door de Kroon voor zijn leven benoemd. De andere leden van het Openbaar Ministerie worden door de Kroon tot weder opzegging benoemd. Deze onderscheiding is gemaakt, opdat de procureur-generaal bij den Hoogen Raad onafhankelijk zal zijn van de Regeering, daar hooge regeeringspersonen, zooals ministers, terecht kunnen staan voor den Hoogen Raad en dan door den procureur-generaal worden vervolgd.
Hiërarchie bij ’t O. M.
Er is bij het Openbaar Ministerie een zekere hiërarchie, nl. deze, dat de minister van justitie voorschriften kan geven aan den procureur-generaal bij de gerechtshoven. Dezen geven bevelen aan de officieren van justitie, die weder opdrachten kunnen geven aan het O.M. bij de kantongerechten.
Het O. M. treedt op, zoowel in strafgedingen als bij civiele processen, doch de hoofdtaak van het O. M. is gelegen op het gebied van het strafrecht.
Conclusie O. M. in ’t civiele proces
In het civiele proces, bij de rechtbank, het hof en den Hoogen Raad, neemt de ambtenaar van ’t O. M., voordat de rechter het eindvonnis wijst, een bepaalde conclusie, ter voorlichting van den rechter. Bij deze conclusie schaart het O. M. zich aan de zijde van één der partijen, hetzij den eischer dan wel den gedaagde. In het burgerlijk proces spreekt men van een conclusie van het O. M. en in strafzaken van een requisitoir van het O.M.
Ambtenaar O. M. bij ’t kantongerecht en ’t Arbeidscontract
Bij het kantongerecht treedt de ambtenaar van het O. M. nooit in een civiel proces op, doch wel in strafzaken. Volgens de wet op het arbeidscontract kan het O. M. bij ’t kantongerecht vorderen, dat de arbeidsovereenkomst ontbonden wordt verklaard wegens nadeelige gevolgen voor den minderjarigen werknemer. (Artt. 1639m en 1639/1 B. W.) De procureur-generaal bij den Hoogen Raad kan in dat geval in het belang der wet tegen de beschikking in cassatie komen.
