Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 06-02-2017

abele spelen

betekenis & definitie

Rond 1350 werden in Brabant de vier ‘abele’ (verfijnde, mooie, kunstige) spelen geschreven: de eerste wereldlijke toneelstukken uit de hele West-Europese letterkunde. Ze zijn bewaard gebleven in het zgn. Hulthemse handschrift uit het begin van de 15e eeuw, waar ze de aanduiding ‘abel spel’ krijgen om ze te onderscheiden van de kluchten die in hetzelfde handschrift staan.

Drie ervan zijn hoofse ridderspelen: Lanseloet van Denemerken, Esmoreit en Gloriant; het vierde is de allegorie Van den winter ende van den zomer. De stukken zijn tamelijk kort: 900, 100, 1100 en 600 versregels. Op grond van inhoudelijke en formele overeenkomsten wordt aangenomen dat ze van dezelfde schrijver zijn.

Lanseloet van Denemerken. De ridder Lanseloet wordt verliefd op Sanderijn, de kamenierster van zijn moeder. Om hem te genezen van zijn verliefdheid op een meisje van lagere stand, zorgt zijn moeder ervoor dat hij een nacht met Sanderijn kan doorbrengen, op voorwaarde dat hij haar daarna verstoot. Als dit is gebeurd, verlaat Sanderijn het hof en trouwt later in een ander land met een ridder. Lanseloet krijgt spijt van zijn gedrag en stuurt een dienaar erop uit om haar te zoeken. Als deze ontdekt dat ze getrouwd is, durft hij dit niet tegen Lanseloet te zeggen en vertelt hij dat ze is overleden. Lanseloet sterft dan van verdriet en wroeging.

Esmoreit. De koningszoon van Sicilië wordt vlak na zijn geboorte door zijn oom, die uit is op de troon, verkocht aan een Arabische koopman. Deze geeft het kind aan de koning van Damascus, die het laat opvoeden door zijn jonge dochter Damiët. Als Esmoreit een jongeman is, gaat hij op zoek naar zijn ouders en vindt die. Damiët, die op hem verliefd is geworden, wordt christen en reist hem achterna. Ze trouwen en worden het nieuwe koningspaar van Sicilië.

Gloriant. Hertog Gloriant wordt verliefd op de islamitische prinses Florentijn, de dochter van zijn aartsvijand koning Rodelioen. Ze worden door Rodelioen gevangen gezet maar weten te ontsnappen. Florentijn bekeert zich tot het christendom en trouwt met Gloriant.
Van den winter ende van den zomer. De personen in dit stuk zijn geen mensen maar begrippen; het geheel is een discussie tussen de jaargetijden zomer en winter over de vraag wie de mensen het meeste voordeel brengt. Winter daagt Zomer uit voor een duel, maar dit wordt voorkomen door Venus, de godin van de liefde, door wier toedoen de twee vijanden zich verzoenen. Zomer en Winter zijn beelden voor de prettige en onprettige kanten van het menselijk leven; de moraal van het stuk is dat beide elkaar aanvullen en onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn.

< >