Sovjetpoliticus; van 1917-26 hoofd van respectievelijk de Tsjeka en de GPOe.
Dzerzjinski werd geboren in Vilna (Vilnius), als de zoon van een Pools edelman. In 1905 werd hij lid van de Litouwse Sociaal-democratische Partij. Hij werd wegens zijn politieke opvattingen door de politie van het Russische keizerrijk vijf keer gearresteerd en naar Siberië verbannen. In totaal bracht hij twaalf jaar in gevangenschap en verbanning door. Dzerzjinski was betrokken bij de revolutie van 1905. In 1912 werd hij voor de zesde keer gearresteerd. De Voorlopige Regering liet hem in 1917 vrij. Dzerzjinski was een van de bolsjevistische organisatoren van de oktoberrevolutie van 1917. In december werd hij het hoofd van de geheime politie, de Tsjeka; in 1922 werd de Tsjeka omgevormd tot de GPOe. Als Volkscommissaris van Binnenlandse Zaken was Dzerzjinski een meedogenloos vervolger van contra-revolutionairen. In 1921 werd hij als Volkscommissaris van Transport eveneens belast met het reorganiseren van het Russische spoorwegstelsel. In 1926 werd Dzerzjinski lid van het Politbureau van de Communistische Partij.
