vervangend element, rijk aan betekenis, dat op een bepaalde manier het wezen zelf van de idee of de zaak die het voorstelt, uitdrukt. Het symbool kan ieder aspect hebben, dat van een mythe of van een voorwerp, maar men vindt er steeds iets van het gesymboliseerde in terug (bijv. het koninklijk paar i.p.v. het ouderpaar).
Psychoanalytici zijn van mening dat het symbool de functie heeft om - in een andere vorm - een bepaalde inhoud die daar anders niet zou komen vanwege de→ censuur, tot het bewustzijn te doen toelaten. Andere geleerden (→ Jung) daarentegen, die zeker niet in het symbool alleen maar een versluiering van het denken zien, beschouwen het symbool als het enige uitdrukkingsmiddel dat iemand heeft om een buitengewoon complexe affectieve realiteit te formuleren, die hij niet duidelijk kan begrijpen (Lacan). Het symbolisme verschijnt vooral in dromen, maar ook vindt men het in vergissingen, in de poëzie, in mythen, enz. In weerwil van een zekere overeenstemming tussen de meest algemene symbolen (de slang bijv. stelt een fallussymbool voor), is het onmogelijk een algemeen geldend dictionaire der symbolen samen te stellen, want ieder individu heeft zijn eigen symboliek. Het is dan ook nodig een beroep te doen op ideeënassociaties om de verborgen, persoonlijke betekenis te vinden van dromen en vergissingen.→ Associatie, Droom, Pregnantie, Rationalisatie.
