Een in 1991 tot stand gekomen gemeentelijke bestuurseenheid, waaronder delen van de voormalige gemeenten Leimuiden, Rijnsaterwoude en Woubrugge ressorteren. Het gemeentelijk grondgebied is overwegend een door drooglegging van uitveningsplassen ontstaan dieppolderlandschap met een ondergrond van oude wad- en kwelderafzettingen. In het zuidwesten ligt Hoogmade echter in een Middeleeuws polderlandschap met venige bodems. Westelijk van het lintdorp Rijnsaterwoude behoort een groot deel van het natuurlijke Braassemermeer ook tot het grondgebied van de gemeente.
Aan de noordkant wordt het grondgebied van Alkemade zowel door de Haarlemmermeer als Westeinderplassen begrensd. De hoofdkern van de gemeente is Rijnsaterwoude.
Jacobswoude werd genoemd naar een door de uitveningen verdwenen Middeleeuws lintdorp. Dit lag enkele kilometers ten oosten van Woubrugge, vrijwel middenin het gebied van de huidige Vierambachtspolder.
