Modernisme, stroming binnen de christelijke kerken die in godsdienstige vraagstukken niet alleen de openbaring en de traditie, maar ook de resultaten van kritisch wetenschappelijk onderzoek laat gelden. In de rooms katholieke Kerk ziet het modernisme de organisatie en leer van de Kerk als een steeds wisselende uitdrukking van de christelijke idee.
Deze visie laat ruimte voor veranderingen in de leer van de Kerk onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Onder paus Leo XIII (1878 1903) kwam voor deze opvatting ruimte binnen de Kerk. Zijn opvolger Pius X (1903 1914) dacht er anders over; in 1907 veroordeelde hij in de encycliek Pascendi Dominici Gregis de dwalingen die het modernisme met zich meebracht. Dit leidde bij sommige katholieken tot een felle bestrijding van alles wat zij voor modernisme aanzagen. Sinds het midden van de 19e eeuw kende ook de protestantse Kerk in Nederland een krachtige modernistische stroming. Dit leidde tot een strijd tussen de Groninger en de confessionele richting. De confessionelen werden geleid door → Groen van Prinsterer. Het modernisme werd enerzijds bestreden door de orthodoxen en anderzijds door hen die vonden dat de modernisten niet ver genoeg gingen en die hun geloof opgaven, zoals → Multatuli.
