Ministerialen, in de Middeleeuwen personen die in een erfelijke leenverhouding met hun heer stonden. Er werd onderscheid gemaakt tussen ministerialen die krijgsdienst verrichtten (ministeriales nobiles) en tot de adel werden gerekend en de overige dienstlieden, bijvoorbeeld zij die een hoeve bewerkten (ministeriales ignobiles).
De ministerialen waren weliswaar van onvrije afkomst, maar behoorden in de 13e eeuw tot het stedelijk patriciaat en de leenadel. In Vlaanderen was de klasse van de chevaliers-serfs reeds in de 11e eeuw opgegaan in de leenadel (→ leenwezen).
