Houtman, Cornelis de, Nederlands zeevaarder, *circa 1565 Gouda, +(vermoedelijk) 11.9.1599 Atjeh; broer van Frederik de → Houtman. Cornelis bezocht met zijn broer in 1592 in opdracht van Amsterdamse kooplieden Portugal, om geheime gegevens over de handel op Oost-Indië in handen te krijgen; zij werden gevangengenomen en moesten tegen een hoog losgeld worden vrijgekocht.
In de jaren 1595-1597 volbracht hij als opperkoopman, met Jan Molenaer als opperschipper, de `eerste schipvaert' naar Indië; in Bantam werd de eerste Nederlandse factorij gesticht. In opdracht van De → Moucheron voer hij met zijn broer in 1598 opnieuw naar Oost-Indië. Hij werd gedood bij een overval van Atjehers.
