met deze term vat de medicus-fysioloog Hans Selye een aantal voortekenen van ziekte samen als spanning, het gevoel onder druk te staan of te moeten voldoen aan te hoge eisen, die door allerlei factoren worden opgeroepen. Niet alleen op het lichaam inwerkende stoffen en factoren maar ook psychische ervaringen en invloeden kunnen de oorzaak zijn.
Deze zogenaamde „stressoren” zijn spierinspanning, koude, warmte, ziekteverwekkers, medicamenten, drugs, lichamelijk letsel, schrik, lawaai e.d. Het lichaam reageert hierop met een alarmreactie in de vorm van uitstorting van hormonen uit de bijnierschors die de reacties van het organisme moeten reguleren. Lukt dit niet, dan ontstaat verschrompeling van de bijnierschors en van de lymfatische organen, zweren in het maag- en darmgebied. Deze alarmreactie is de uitdrukking van de mobilisering van de verdedigingskrachten in het lichaam. Bij zeer ernstige beschadiging kan in korte tijd de dood volgen. Meestal echter schakelt het lichaam om naar het afweerstadium om verdere beschadiging te voorkomen.
Als ook dit zijn krachten te boven gaat, zet het uitputtingsstadium in. Alarm-, weerstands- en uitputtingsstadium zijn het algemene aanpassingssyndroom (complex van verschijnselen). Stress hoort bij het leven. In normale dosis houdt s. de gezondheid in stand. Het leven moet een uitdaging blijven. Wanneer dit niet het geval is, kan men ook ziek worden („distress”: vermindering van prestaties doordat te weinig eisen worden gesteld, bij monotonie en prikkelarmoede).
Wanneer het aanpassingssyndroom het laat afweten en uitgeput raakt, dan maakt intensieve en langdurige stress ziek. Dit blijkt vooral door voorafgaande nervositeit. De stressoren oefenen hun nadelige invloed uit via het vegetatieve zenuwstelsel en de hormoonklieren. Als aanpassingsziekten ontstaan maagzweren, diarree, hoge bloeddruk, stofwisselingsziekten, stoornissen van de bloedsomloop, verkrampingen en hierdoor veroorzaakte ziekteverschijnselen als astma, migraine en angina pectoris. Psychische stressoren leiden tot inadequate psychische reacties. Behandeling: regeling van de levenswijze. Leven volgens het eigen bioritme, ontspanning door vakantie maar in combinatie met actieve ontspanning door yoga, autogene training, meditatie, gymnastiek, sport.
