pĕdis, m.
I. eig.
a. voet, poot, pedibus aeger, Sall., pedibus = te voet, en praegn. = over land, Cic., pedibus vincere, in de wedloop, Ov., servus a pedibus, bediende, oppasser, Cic.
b. in ’t bijz., (van militairen), ad pedes descendere of degredi, af stijgen, Liv., ad pedes desilire, van het paard springen, Caes., deducere equitem ad pedes, laten af stijgen, Liv., pugna venit ad pedes, er ontstaat een strijd te voet, Liv., pedibus merere, te voet dienen, Liv.; (in het publieke leven), pedibus ire in alcs sententiam (van senatoren), zich bij iemds mening aansluiten, voor iemds voorstel stemmen, Sall., Liv., ne (quis) pedibus iret, niet zou stemmen, Cic.
c. fig., manibus pedibusque, met handen en voeten, met alle kracht, Ter., sub pedibus, onder de voeten, in de macht, Liv., vand. sub pedibus esse of iacēre, niet geteld worden, Ov., sub pede ponere, niet tellen, Hor., pedem opponere, weerstaan, Ov., pedem trahere, hinken (van het jambische vers), Ov., per me ista trahantur pedibus, het mag voor mijn part het ondersteboven gaan, Cic., ante pedes esse, Ter., of positum esse, Cic., in het oog lopen, - springen, pes secundus, felix, van een gelukkige aankomst, Verg., Ov.
II. overdr., en meton.
a. overdr., (poët.) van stromend water, van rivieren (als 't ware als godheden), crepante lympha desilit pede, Hor.; van de tijd, cito pede labitur aetas, Ov. | voet, poot (aan tafels, banken enz.); ook van draagstokken (aan een draagstoel). | pes veli, de schoot van het zeil, Cic., vand. pede aequo of pedibus aequis, voor de wind, met volle wind (zeilen), Ov., Cic., pedem facere, met halve wind zeilen, Verg., navales pedes, roeiers, Pl.
b. meton., versvoet, vand. pedibus claudere verba, verzen maken, Hor.; versmaat, metrum, Lesbius, Hor., hunc socci cepere pedem, Hor. | voet (als lengtemaat), unum pedem (een voet breed) discessisse, Cic.; fig., pede suo se metiri, zich naar zijn eigen maat, krachten enz. meten, Hor.
