Pĕr

betekenis & definitie

praep. c. acc.

I. Van plaats:
a. (bij een beweging) door, door . . . heen, iter per provindam nostram, Caes.; over . . . heen, over, transite per corpora, Caes., per munitiones se deicere, Caes., per manus, van hand tot hand, tradi, tradere, Caes.; voor . . . (langs), incedunt per ora vestra magnifici, Sall.
b. (van een uitbreiding) over . . . heen, in of op . . . rond, onder . . . rond, langs, per oram maritimam, Caes., per imperii tui provincias, Cic., per domos, van huis tot huis, Liv., ire per feras, onder . . . rond, Ov.

II. Van tijd:

a. (ter aanduiding van de tijd, over welke een handeling zich uitstrekt) gedurende, . . . lang, decem per dies, Cic., per duas noctes, Liv., per hosce annos, Cic.
b. (van de tijd, binnen welke een of ander feit valt) gedurende, in de loop van, in, per ludos, Liv., per eos dies, per idem tempus, Cic., per tempus, te gelegener tijd, Ter., per somnium, per somnum, Cic.
c. (bij substantieven, die een eigenschap, stemming, toestand uitdrukken) gedurende, in, met, onder, per iram, Cic., per otium, Liv., per ludum iocumque, per seria et ludum, Curt.

III. Verdere overdr. betekenissen:

a. (ter aanduiding van het doorlopen van bepaalde toestanden enz.), per tot extraordinarii imperia in summum fastigium evectus, Vell., per omnia, door en door, geheel, Liv.
b. (ter aanduiding van het middel) door, door middel (toedoen) van, statuerunt iniurias per vos ulcisei, Cic., per indicem damnari, Cic., per populos potiri, Caes., per manus demitti, aan de handen, Caes., per litteras, per brief, Cic., per senatus consultum, per legem, Sall., per me, per te, per se = door mij enz. = alleen, zelfstandig, zonder iemds toedoen of hulp, Cic., Caes.; verder (als het middel voorgewend is), = onder voorwendsel, onder de schijn, per Caecilium accusatur Sulla, Cic., alqm per fidem fallere, Cic.
c. (ter aanduiding van de reden, oorzaak of aanleiding) wegens, uit, per avaritiam, Cic., per aetatem, Cic., per causam supplementi, Caes., per metum potius quam voluntate, Liv.
d. (ter aanduiding van de persoon of de zaak, die iets toelaat of belet) -wege, wat betreft, per me, te, se, mijnent-, uwent-, zijnentwege, Cic., neque hoc per senatum efficere potuit, vanwege de senaat (= daar de senaat het belette), Nep., per valetudinem, Cic.; vand. bij verzoeken, eden, aan- en uitroepingen = ter wille van, bij, oro te per deos, Cic., per dextram istam, Cic., per deos iurare, Cic., en zo in uitroepen, b.v. per deosl Cic.

In samenstellingen is per = door en door, geheel en al, volkomen, grondig; en = ten einde toe.