OVERIGE OUD-AMERIKAANSE KUNST: HET ANDESGEBIED: AARDEWERK
In het praecolumbiaanse Amerika werd het aardewerk vervaardigd uit lemen schijven, die met de hand waren glad gemaakt of bijvoorbeeld met een houten staafje of een scherf. De pottebakkersschijf kenden deze mensen niet. De ronde vormen geven te zien dat ze met de hand zijn vervaardigd. Aan het talent voor modelleren werd geen beperking opgelegd; daardoor kon het enkele van de meest oorspronkelijke en artistieke uitingen van deze culturen creëren. In het praecolumbiaanse Amerika was de vervaardiging van aardewerk algemeen verbreid en scherven zijn in overvloed te vinden in de omgeving van de nederzettingen en
in de afvalhopen. Tegenwoordig kunnen de verschillende stijlsoorten en vervaardigingsmethoden in een algemeen schema worden ingepast, wat het vaststellen van de chronologie vergemakkelijkt en van de wederzijdse beïnvloeding.
Aan de noordkust van Peru werden de pijp-kruik en het stijgbeugelvat vervaardigd. In de vroege culturen van dit gebied, namelijk Cuspisnique en Mochika, werden mens-, dier- en plantvormen geïmiteerd. Kleur en een soort glazuur verhoogden het artistieke effect. Later, in de Chimuperiode, was er een voorliefde voor zwart aardewerk; kleine plastische voorstellingen van mensen en dieren traden op in epische taferelen. Van deze aardewerkspecimina, waartoe ook de beroemde portretkruiken behoren, kunnen we inderdaad zeer veel leren over het dagelijks leven van deze mensen.
De keramiek van de zuidkust, het meest bekend door de Nazcaen Icacultuur, wordt gekenmerkt door levendige schildering en simpeler vormen, van een opmerkelijke gevarieerdheid en kleurendiepte. Later is hier de Tiahuanacostijl te herkennen, soms met realistische voorstellingen, soms met sterk geometrische en abstracte patronen, dezelfde als op weefsels. De laatste eeuwen voor de verovering stonden in het Andesgebied in het teken van de Incaheerschappij. Het beschermde en zelfs weelderige rijksregime riep een stijl op die, al werd van tradities uit het verleden gebruik gemaakt, vaak een overmatige verfijning in vorm en patroon te zien gaf. O.a. de ’arabyllos’ ontstond, soms 1,2 m hoog - een keramiekvorm, die ook de Grieken kenden. Deze vorm is heel moeilijk uit de hand te maken en ze moet voorzichtig worden behandeld. Ze betekent het einde van een lange ontwikkeling en ze is een voortbrengsel van de harmonische kunst van een cultuurvolk.
door Prof. Dr. Pal Kelemen.
