DE BOUWKUNST DER MIDDELEEUWEN:
DE STAUFISCHE BOUWKUNST IN DUITSLAND
Met de keizerdom in Spiers schiep Duitsland het belangrijkste bouwwerk van de elfde eeuw. De wandgeleding van deze kerk maakte het ontstaan en de ontwikkeling mogelijk van de gewelfbouw, waarmede in de komende tijd de architectuur van het avondland zich zo intensief zou bezighouden. De consequenties uit de stap, die Spiers had gedaan, werden echter niet door Duitsland getrokken, maar door Frankrijk. In de tweede helft van de elfde eeuw gaat Frankrijk de leiding overnemen. De verticale geleding van de wand wordt in dit land verder ont¬wikkeld en het ribgewelf wordt geschapen. In Duitsland is de twaalfde eeuw veel minder belangrijk dan de elfde.Het Staufische tijdvak, dat zijn naam ontleent aan het regerende keizergeslacht, omvat de gehele twaalfde en de vroege dertiende eeuw. De vroeg-Staufische kunst komt nauwelijks verder dan de Salische; een nieuwe bloei volgt pas in een latere fase, in de vroege dertiende eeuw. Veelbetekenend is het echter, dat het zwaartepunt van de Staufische nabloei niet in Duitsland zelf ligt, maar in zuid-Italië. Keizer Frederik II, de laatste belangrijke heerser van het ’Römische Reich Deutscher Nation’, had zijn regerineszetel in Apulië, niet in Duitsland.
Werd de Salische kunst nog gedragen door het keizerhuis, bij de Staufische is dat niet meer het geval. De adel begint een nieuwe, toonaangevende rol te spelen als drager van de cultuur. Hendrik de Leeuw b.v. was voor de Duitse kunst belangrijker dan de keizer zelf. De centra van het artistieke scheppen liggen aan de Rijn, evenals in de voorgaande eeuwen (afgezien dan van de korte periode der Ottoonse kunst). Weer brengen de Bovenrijn, de Middenrijn en Keulen de grote bouwwerken tot stand. Deze kerken stoelen nog op de Salische kunst, maar ze moeten worden begrepen vanuit hun contact met de gewelfbouw, zoals die in Frankrijk is ont¬staan. Ze grijpen terug op Salische gegevens zonder ze verder te ontwikkelen. De Salische kunst was creatief geweest en had de gehele westerse architectuur bevrucht. De Staufische bouwkunst evenwel teert op de ideeën van een voorbijgegaan tijdvak en op invloeden uit een ander, artistiek vooruitstrevend land. Juist in het samengaan van deze beide stromingen ligt echter de zelf-standigheid van deze bouwkunst. Dit geeft ons het recht in de twaalfde eeuw van Staufische bouwkunst te spreken.
door Dr. Ernst Adam.
