of introspectie is de observatie van al datgene, wat zich in eigen bewustzijn afspeelt, derhalve van wat en hoe men ziet, hoort, ruikt, denkt, wil, voelt. Ze kan natuurlijk alleen door den betrokken persoon worden toegepast, aangezien geen enkel ander menschelijk wezen in mijn bewustzijn kan schouwen.
Daarom — en om verschillende andere redenen — wordt de introspectie door Kant, Comte, Wundt, de Behavioristen als psychologische methode voor waardeloos of zelfs onmogelijk gehouden. De opwerpingen zijn vooral door de Würzburger school grondig en praktisch weerlegd.
Al is het waar, dat de z. zekere feilen aankleven, ze moet niettemin worden aangezien als een zeer waardevolle, zelfs als de fundamenteel methode van alle psychologisch onderzoek: „Sans introspection rien ne commence, avec elle seule rien ne s’acliève” (Ribot). v. d. Veldt.