1° Pieter, Ned. natuurkundige. * 25 Mei 1865 te Zonnemaire (Zeeland). Promoveerde te Leiden over het Kerr-effect (➝ Kerr, 2°), werd 1894 privaat-docent, 1897 lector, 1900 prof. aan de gemeentelijke univ. te Amsterdam.
In 1896 onderzocht hij het door hem en ➝ Lorentz vermoede en naar Z. genoemde Zeeman-effect (zie hieronder), waarvoor zij in 1902 samen den Nobelprijs kregen. Ook kreeg hij de Prix Wilde (Parijs) en den Baumgartnerprijs (Weenen).
Met Cohn onderzocht hij verder de voortplanting van electrische golven in water, door proeven bevestigde hij de theorie van ➝ Wind. Hij herhaalde de proef van ➝ Michelson over de meesleeping van het licht door stroomend water, echter met monochromatisch licht en onderzocht in verband hiermede de turbulentie van water.
Met groote nauwkeurigheid bevestigde hij de vaste verhouding tusschen trage en zware massa voor radioactieve stoffen (1918). Hij is medewerker o.a. van Gehrcke’s Handbuch der Physikalischen Optik (1927).Lit.: Messungen über das Kerrsche magneto-optische Phänomen (1893); Experimentaluntersuchungen über Teile, die kleiner sind als Atome (1900); Researches in magneto-optics (1913).
J. v. Santen.
Zeeman-effect (natuur.) Als de lichtuitstralende atomen van een stof zich in een uitwendig magnetisch veld bevinden, dan worden de oorspronkelijk enkelvoudige spectraallijnen in meerdere, dicht bij elkaar gelegen lijnen (componenten) gesplitst. Dit verschijnsel, dat door Zeeman in 1896 voor het eerst experimenteel werd aangetoond, noemt men het Zeeman-effect. Bij het eenvoudigste type van Zeemaneffect, het zgn. normale Zeeman-effect, treden bij waarneming loodrecht op de richting van het veld (transversaal-effect) drie componenten op, de middelste op de plaats van de oorspronkelijke lijn en lineair epolariseerd evenwijdig aan de richting van het veld, e andere symmetrisch verschoven over een afstand, die evenredig is met de veldsterkte en lineair gepolariseerd loodrecht op de veldrichting. Bij waarneming in de richting van het veld (longitudinaal-effect) treden alleen de twee verschoven componenten op en zijn dan circulair gepolariseerd, de een links-, de andere rechtsdraaiend. De verklaring van dit normale Zeemaneffect werd reeds door Lorentz met behulp van de klassieke theorie gegeven. De quantentheorie verklaart ook de meer ingewikkelde splitsingen, die veelvuldig in de practijk voorkomen.
Rekveld.
Voor het Zeeman-effect op de zon, zie ➝ Magnetisme (sub: Magnetisme op de zon).
2° Reinier (eigenlijk: Nooms), schilder en etser. * Ca. 1623 te Amsterdam, † vóór 1668 aldaar. Hij schilderde verdienstelijke marinestukken, herinneringen aan zijn vele zeereizen, maar zijn etsen behooren tot de beste, hier in de 17e eeuw gemaakt.
Lit.: v. Wurzbach, Nied. Künstlerlex.; J. Veth, Een veronachtzaamd hoofdstuk uit onze gesch. der 17e eeuw (1928). Schretlen.