(Poolsch Wilno, Litausch Vilnius), hoofdstad der Poolsche prov. W. (zie krt. dl.
XX 64 Fl) aan de Wilenka en Wilja op heuvelen gelegen; ca. 215 000 inw. (66 % Polen, 28 % Joden, 1 % Litauers). Hout-, vlas-, lederindustrie.
W. is de belangrijkste stad van N. Polen en heeft een eeuwenoude Poolsche traditie.
W.’s talrijke kerken zijn meestal in Barokstijl en veelal later in Klassicistischen stijl herbouwd: Stanislaw-kathedraal (1387) met graf van H. Casimir; Ostrobramakapel met beroemd zwart beeld der H.
Maagd, door Kath. en Orthodoxen vereerd; St. Anna-kerk (16e e.); Dominicaner kerk (15e e.); Franciscus-kerk (15e e.).
De Stefan Bathory-Universiteit, in 1579 door Jezuïeten gesticht, heeft thans 6 faculteiten en ca. 4 000 studenten. Mickiewicz-standbeeld (1935).
Joodsch wetensch. inst. (1935). De groote Poolsche patriotten Mickiewicz, Kosciuszko en Pilsudski stammen uit omstreken van W.W. is zetel van Kath. aartsbisschop, van Orth. aartsbisschop en van Evang., Joodsche en Mohamm. gemeenten.
Gesch. In 1323 werd W. residentie van den Litauschen vorst Gedymin en in 1387 stad. Provincie en stad waren steeds uitgesproken Poolsch. Van 1812 tot den Wereldoorlog was W. Russisch en de Russen trachtten het Poolsche nationalisme te onderdrukken (gouverneur Moerawjow). In 1915 bezetten de Duitschers W.
In het verdrag van 13 Juli 1920 droegen de Russen W. aan Litauen over, doch reeds op 9 Oct. 1920 bezetten de Polen onder generaal Zeligowski Wilna, op bevel van Pilsudski. Een volksstemming in stad en prov. sprak zich voor Polen uit en de Volkenbond erkende in 1923 de Poolsche heerschappij over W. De Litausche regeering reclameerde hiertegen voortdurend bij den Volkenbond en beschouwde W. als hoofdstad van Litauen. Het daardoor ontstane conflict met Polen is nog niet bijgelegd, hoewel Litauen in 1938 de normale toestanden met Polen herstelde.
Lit.: Zahorski, Führer durch W. (1927); Rutten, Polen (1931); Weber, W., eine vergessene Kunststätte (1917); Moresthe, Vilna et le problème est-européen (1922); Salsauskis, Sur les confins de deux mondes (pro-Litausch, 1919).