Pseud. van Henri Beyle, een der grootste Fransche romanciers, wiens machtig werk door zijn tijdgenooten niet begrepen werd. * 23 Jan. 1783 te Grenoble, ✝ 23 Maart 1842 te Parijs. Diende in het leger van Napoleon, verbleef in Italië van 1814 tot 1821 en werd tenslotte consul te Triest en te Civita-Vecchia. Debuteerde met compilaties over de schilderkunst en de muziek: o.a. Rome, Naples et Florence (1817) en een schitterende Vie de Rossini (1825), dat om zijn doelstelling niet mag gescheiden worden van Racine et Shakespeare (1823-’25), waarin S. het opneemt voor de romantici.
Daarna volgden de critische werken Promenades dans Rome (1829) en Mémoires d’un Touriste (1838).Eerst op 40-jarigen leeftijd ontwikkelde S. zich tot een groot romancier, eerst met Armance (1823), doch vooral met Le Rouge et le Noir (1831, rood en zwart, symbool voor leger en kerk), La Chartreuse de Parme (1839), voorzeker zijn beste werken. S. was de eerste, die den avonturenroman verbond met den analytischen tot een architectonisch, gaaf geheel. Zijn buitengewone vertel- en waarnemingseigenschappen, zijn dramatische en psychologische hoedanigheden maken van hem een meester van den modernen roman. Doch hij is een materialist, stammend uit het 18e-eeuwsch sensualisme. Al zijn romans staan dan ook op den kerkelijken Index. Hij riep het „égotisme” in het leven, een doctrine, die het belang van het individu vooropstelt: het leven zal alleen afgestemd worden op verfijnd zelfgenot.
Natuurlijk was S. religieus onverschillig. Zijn stroeve karakterontleding en scherpe waarneming kondigden een meer objectieve kunst aan. Zijn stijl is nauwkeurig en klaar. Zoo goed als onbekend tot 1880, groeide S.’s faam sindsdien snel. Onder zijn geestelijke afstammelingen rekent men Bourget, Barrès en Gide.
Uitg.: voll. werken, door H. Martineau (1925 vlg.); door E. Champion en P. Arbelet (1913-’29).
Lit.: P. Jourda, S. (1934); P. Arbelet, La jeunesse de S. (1914); P. Martino, S. (1934); A. Thibaudet, S. (1931); H. Delacroix, La psychologie de S. (1918); P. Sabatier, Esquisse de la morale de S. (1920); Alain, S. (1935). Willemyns.