is een middeleeuwsche kerkelijke rechtspraak, staande onder leiding van de bisschoppen, maar in lateren tijd in den regel uitgeoefend door den aartsdiaken van de plaats bij zijn jaarlijksche visitatie in de oudste parochies. Het diende om een onderzoek in te stellen naar het leven van de geestelijken en de kerkelijke toestanden van een parochie.
Sinds de 9e eeuw waren in elke parochie mannen aangesteld, de zgn. sendschepenen, om getuigenis af te leggen. Naast dit onderzoek behandelde de aartsdiaken de strafzaken, die tot de kerkelijke rechtsbevoegdheid behoorden, en deed uitspraak op grond van het formalistisch bewijs (eed, godsoordeel); in de 13e eeuw werd echter ook het onderzoekingsproces ingevoerd.
Bij gelegenheid van deze visitatie en rechtspraak werd aan den aartsdiaken een belasting betaald, die in Nederland in de schrikkeljaren aan den bisschop toeviel, een herinnering aan de dagen, dat deze nog persoonlijk voor dergelijke zaken rondtrok. Lit.: P. Hinschius, Kirchengeschichte (V 1897).Post.