1° Erich, Duitsch litterair-historicus (vooral Goethe-specialist), uit de school van Scherer. * 20 Juni 1853 te Jena, ♱ 29 April 1913 als hoogleeraar te Berlijn.
Voorn. werken: Richardson, Rousseau und Goethe (1875); Lenz und Klinger (1878); Goethes Faust in ursprünglicher Gestalt (1888); Lessing (1884); Charakteristiken (1886 vlg.); uitg. van Goethe, Uhland, Kleist, e.a. Lit.: G. Roethe, E. S. (1913); F. Kluge, E. S. (1913).
2° Ernest Willem, VI. tooneelauteur. * 14 Aug. 1886 te Antwerpen, ♱ 19 Febr. 1937 te Deurne. Beambte. Zijn tooneel is realistisch met naturalistischen inslag. Hij schrijft een allervaardigsten dialoog, tot vlak wordens toe. Verstandsmensch, met een voorliefde voor het behandelen van zedelijke verwording.
Werken: Het Kindernummer (1919); De Meskien (1920); Tilly’s Tribulaties (1921); De twee Vrienden en de Vrouw (1923); De Peer als twistappel (1925); De Gang der Wereld (1925). Lit.: Monteyne, Krit. Bijdr. over Tooneel (1926); id., Koorn en Kaf (1928).
3° Pater Expeditus, Franciscaan, Duitsch litterair-historicus, vooral op het gebied van de tooneelgeschiedenis. * 3 Juli 1868 te Zittau.
Voorn. werken: Bühnenverhältnisse des deutschen Schuldramas (1903); Poccis lustiges Komödien-büchlein (1907); Die schönsten Heiligenlegenden (1912); Vom Lutheraner zum Franziskaner (1912); O. Ludwig (1921); Faust (1923); Magnalia Dei (1926); Das spanische Fronleichnamsspiel (1934).
4° Ferdinand August, Duitsch bevorderaar van lichamelijke oefening. * 25 Juli 1852 te Bonn, ♱ 14 Febr. 1929 aldaar. Eerst arts te Bonn. Later prof. Heeft vooral de hygiënische beteekenis van systematische lich. oef. belicht en geijverd om de goede elementen uit het ➝ Zweedsche stelsel voor gymnastiek (bijv. rompoefeningen) algemeen ingang te doen vinden. Door zijn wetensch. werken is het besef van de waarde van lich. oef. zeer verbreid en het inzicht verdiept.
Werken: Unser Körper (1913); Physiologie der Leibesübungen; Die Schwedische Schulgymnastik (1912).
5° Fritz, bedrijfshuishoudkundige. * 13 Maart 1882 te Wahrenbrück (Saksen). S. is, wat men in de bedrijfshuishoudkunde zou kunnen noemen, een vertegenwoordiger der theoretische richting, die vanuit den gezichtshoek van de marktwaarde het probleem der bedrijfshuishoudingen onderzoekt. Hierop heeft hij een volledig zuiver theoretisch systeem opgebouwd. Vnl. is zijn leer neergelegd in „Die Organische Bilanz im Rahmen der Wirtschaft”. Daarnaast hield hij zich bezig met vsch. vraagstukken uit de organisatie en techniek van den handel.
Werken: o.a. Die Organische Tageswert Bilanz (1929); Die Industrie-Konjunktur, ein Rechenfehler (1927); Kalkulation und Preispolitik. S. is uitgever en redactieleider van „Die Betriebswirtschaft”.
6° Johannes, Duitsch taalgeleerde. * 29 Juli 1843 te Prenzlau, ♱ 4 Juli 1901 te Berlijn. Sinds 1873 prof. te Graz, later in Berlijn, Indo-Germanist. In tegenstelling met de ➝ stamboomtheorie van zijn voorgangers ontwierp hij een Wellentheorie of golftheorie: nauwere overeenkomst tusschen twee talen of taalgroepen hoeft niet terug te gaan op gemeenschap van herkomst. Tusschen twee naburige talen immers valt er steeds een zekere overeenstemming waar te nemen. De nieuwvormingen dan ook, die aanleiding zouden geven tot het splitsen van het eenvormige IndoGermaansch, vertoonden zich op verscheiden punten van het taalgebied en verbreidden zich golfsgewijze. Later zijn tusschendialecten en bemiddelende variëteiten verdwenen en ontstonden de scherpe grenzen, die de Indo-Germaansche talen in historischen tijd afbakenen.
Werken: Die Verwandtschaftsverhältnisse der indo-german. Sprachen (1872, hierin de Wellentheorie ontworpen); Pluralbildungen der indogerman. Neutra (hierin het bewijs, dat de neutra oorspr. collectieve singularen waren, 1889); Kritik der Sonantentheorie (1895); Zur Geschichte des indogerm. Vocalismus (1871’75); Die Urheimat der Indogermanen und das europäische Zahlsystem (1890).
7° Otto Ernst, ➝ Ernst (Otto).
8° Wilhelm, Pater van het Goddelijk Woord, een van de voortreffelijkste onderzoekers op gebied van volkenkunde, taal- en godsdienstwetenschap.
* 16 Febr. 1868 te Hörde (Westfalen). In 1898 priester gewijd. In 1896 werd hij prof. aan het missiehuis St. Gabriël te Mödling bij Weenen,
1920 prof. in de volkenkunde aan de univ. te Weenen, 1927 directeur van het pauselijk museum voor missie- en volkenkunde te Rome en 1931 directeur van het Anthropos Instituut te Mödling.
Hij paste de cultuurhistorische methode in de volkenkunde toe en verwierf zich onvergankelijke verdiensten door, tegenover de beweringen van het Evolutionisme, het feit van een vroeg monotheïsme te stellen. Vgl. ➝ Cultuurhistorische trappen; Drietreden-theorie.
Voorn. werken: Die moderne Ethnologie (in het door hem opgerichte tijdschrift Anthropos, I 1906); Die Mon-Khmer-Völker (1906); Die Stellung der Pygmäenvölker in der Entwicklungsgeschichte der Menschheit (1910); Die Gliederung der australischen Sprachen (1919); Völker und Kuituren (met W. Koppers; 1924); Der Ursprung der Gottesidee (I-VI 1912-’35); Die Sprachenfamilien und Sprachenkreisen der Erde (1926): Handbuch der vergleichenden Religionsgeschichte (1930); Handbuch der Methode der kulturhistorischen Ethnologie (1937); Das Eigentum auf den ältesten Stufen der Menschheit (I 1937). Een lijst van Schmidt’s geschriften is te vinden in het Festschrift für W. Schmidt (Weenen 1928).
9° Wilhelm, ➝ Schmidtbonn.
10° Wilhelm, Oostenr. meteoroloog. * 1883, ♱ 1936. Prof. in de physica der aarde aan de univ. te Weenen; bestuurder van de Oostenr. Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik. Verklaarde de mechanica der onweders en buien (buienkop van S.) en de massawisseling in de atmosfeer.
Werken: Massenaustausch in freier Luft und verwandte Erscheinungen (1925); Künstliches Klima in der Umgebung des Menschen (1936).