Glandula thyreoidca, is een endocrine klier, d.w.z. een klier, die stoffen afscheidt, hormonen geheeten, welke direct aan de lymphe en aldus aan het bloed afgegeven worden. De s. ligt aan den hals, direct voor de luchtpijp.
Zij wordt opgebouwd uit twee zijkwabben en een middenkwab. Het klierige orgaan scheidt een sterk jodiumhoudend product af, het thyroxine, dat reeds in 1916 door Kendall kristallijn werd afgescheiden, en waarvan Harington de formule Cl5H11O4NJ4 berekende.
Bovendien scheidt de s. nog een hormon af, het 3,5 Dijodthyroxine. De s. staat o.a. in wisselwerking met het hersenaanhangsel en in samenhang met het vegetatieve zenuwstelsel.
Dit blijkt bijv. uit de labiele depressieve geestesstemming, die bij verhoogde s.-functie regel is, wat haar bij de Franschen den naam bezorgd heeft van de „glande de l’émotivité”. Tijdens de pubescentie, menstruatie, graviditeit en lactatie-periode is de klier vaak wat opgezet (Botticelli’s Madonna’s vertoonen dit duidelijk).
De werking der s. hangt ook innig samen met de regeling der suikerstofwisseling, het niveau van den grondomzet der voedingsproducten en dus met de vetafzetting. De s. beïnvloedt de bloedverdeeling, de hartwerking, de sexueele functies, etc.
Een tekort aan functie remt de ontplooiing, niet alleen der lichamelijke, doch ook der geestelijke functies, zoodat een tekort aan s.-hormon met achterlijkheid in lichamelijke en geestelijke ontwikkeling gepaard gaat. Zie ook ➝ Myxoedeem.
Vergrooting der s., struma geheeten, komt in sommige streken, bijv. in Tirol, Zwitserland e.a. endemisch voor. Vermeerderde werkzaamheid der s. leidt tot de ziekte van ➝ Basedow. ➝ Schildklierchirurgie.
Zie ook ➝ Cretinisme; Myxoedeem.Lit.: overzicht bij E. Laquer, Hormone und Sekretion (1934). Klessens.