In vele streken van Ned., vooral in en nabij de oude nederzettingen op de lichtere gronden, treft men niet zelden een zeer versnipperd en verspreid gelegen grondbezit aan. Door de ongunstige ligging t.o.v. het bedrijf, de veelal slechte afwatering, het gemis aan goede wegen enz., is een intensieve bodembenutting hier niet mogelijk en toen pogingen om door vrijwillige ruiling en uitwisseling van gronden in deze verbetering te brengen zonder resultaat bleven, heeft de Regeering in 1924 door een wettelijke regeling het tot stand komen van ruilverkavelingen trachten te bevorderen.
Krachtens de bepalingen der Ruilverkavelingswet 1924 kan een r. tot stand komen, indien de meerderheid van de bij het kadaster ingeschreven eigenaren of rechthebbenden van de perceelen in het voor r. in aanmerking komende blok er zich vóór verklaren, mits tegelijkertijd de oppervlakte hunner perceelen meer dan de helft van het totaal oppervlak van het blok bedraagt. De algemeene leiding in r. is opgedragen aan de Centrale Commissie voor ruilverkaveling.De gang van zaken voor het tot stand komen van een r. is in het kort de volgende: Nadat minstens ¼ van belanghebbenden den wensch om tot r. te komen bij Gedep. Staten der provincie kenbaar hebben gemaakt, wordt daarop het advies der Centrale Commissie gevraagd. Luidt dit gunstig, dan worden alle eigenaren of rechthebbenden van het plan in kennis gesteld en wordt bij stemming uitgemaakt, of de r. al dan niet zal doorgaan. Daarna worden door een plaatselijke commissie, geholpen door een commissie van schatters, een rechter-commissaris en een landmeter, ieders rechten vastgesteld, wordt het nieuwe verkavelingsplan opgemaakt (waarbij er op gelet wordt, dat ieder nagenoeg eenzelfde evenredige waarde aan grond terugontvangt, als hij heeft ingebracht) en wordt tot toewijzing van de nieuwe perceelen aan rechthebbenden en uitvoering der r. (o.a. aanleg van wegen en waterloopen) overgegaan, waarna ten slotte de overdracht van het nieuwe bezit in rechte plaats heeft. De kosten van een uitgevoerde r. zijn voor de gezamenlijke rechthebbenden. Het Rijk schiet de benoodigde gelden echter voor, welk voorschot daarna door de betrokkenen in 30 jaarlijksche termijnen van 6% (rente + aflossing) in den vorm van een verkavelingsrente wordt terugbetaald.
Lit.: S. Koenen, Inleiding tot de Landhuishoudkunde (1924).
Dewez.
In België bestaat geen wetgeving van dien aard: wel kon de Regeering, krachtens een speciale wet, bij de herstelling van de verwoeste gronden in West-Vlaanderen ruilverkaveling aan de daarbij betrokken eigenaars opleggen. Van dit vermogen werd echter door haar geen gebruik gemaakt.
V. Dievoet.