Protoplasma of plasma is de levende eiwitrijke stof waaruit de cellen van mensch en dier en de celinhouden der plantencellen bestaan. Voor de samenstelling zie → Cel (4°).
Het protoplasma der kern wordt kern- of nucleoplasma en het overige p. wordt cytoplasma genoemd. Het laatste bestaat uit een doorschijnende grond-substantie, het hyaloplasma, waarin een aantal groote en kleinere korrels voorkomen. → Cel. Over de structuur van het protoplasma bestaan verschillende meeningen. Volgens Bütschli heeft het een schuimstructuur, andere onderzoekers verdedigen een netvormige (reticulaire), weer andere een vezelige (fibrillaire) structuur. Sommigen kennen aan het p. geen vaste structuur toe en veronderstellen, dat het naar omstandigheden reticulair, fibrillair, alveolair of structuurloos kan zijn. Reticulair p. zou een rol te vervullen hebben bij de stofwisselingsprocessen (trophoplasma) en fibrillair p. bij de bewegingsverschijnselen (kinoplasma).
Lit.: Arthur Meyer, Morpholog. und physiolog. Analyse des P. (1920-’26); Lepeschkin, Kolloïdchemie des P. (1924); Walther, Unser Wissen von der lebenden Substanz (1932).