(Lat. pontificalis = tot den opperpriester behoorend), eertijds ook: liber pontificalis, l. episcopalis, ordinarium episcopi, enz. genoemd, het boek, dat de liturgische verrichtingen van den bisschop bevat. Het ontwikkelde zich, sinds ca. 800, benoorden de Alpen uit plaatselijke → Sacramentariën en Ordines (→ Ordo, 1°).
Naar het Fr. model van Durandus werd het Liber pontificalis vervaardigd, dat in 1485 te Rome uitkwam. Dit werd in 1596 herzien door Clemens VIII en voor de geheele Westersche Kerk voorgeschreven; en door Benedictus XIV en Leo XIII aangevuld.
De laatste editio typica verscheen in 1934. → Caeremoniale episcoporum. Zie ook → Pontificalia.Lit.: Baudot, Le Pontifical (1910); P. de Puniet, Le Pontifical romain (1930-’31, vert. in Duitsch 1933-’35 en Eng. 1 1932). Louwerse.