1° Ital. provincie op het eiland Sicilië; opp. 4 977 km2, ca. 840 000 inw. Het bergachtige gebied reikt tot 2 000 m hoogte en is zeer vruchtbaar (tarwe, wijn, olijven, sinaasappels, citroenen, vijgen). Ontginning van marmer, albast, zwavel. Tonijnenvangst.
2° Hoofdstad van de gelijknamige Ital. provincie, op 27 m boven de zee, prachtig gelegen aan een bocht tegen den Monte Pellegrino, in de vruchtbare vlakte Conca d’oro. Badplaats voor luchtkuur. Het klimaat is mild, jaartemp. 17,5°C, zomer 25°, winter 11°; winterregen, ca. 76 cm per jaar. Er zijn talrijke scheepvaartverbindingen met Tunis, Napels, Rome en Sardinië; uitvoer van zuidvruchten, olijfolie, wijn, visch en zwavel. P. telt thans ca. 390 000 inw., maar verloor vroeger vele emigranten aan de Ver. Staten. Zetel van een aartsbiss. De weelderige Zuidel. plantengroei en de vele oude gebouwen trekken talrijke reizigers. Beroemd zijn de kasteden in Normandisch-Arab. bouwstijl: het Palazzo Reale (11e eeuw) en de Cappella Palatina (12e eeuw) met prachtige mozaïeken. Verder het Palazzo Sclafani (14e eeuw) en het kasteel La Cuba. De dom (12e eeuw) bevat de graven van vele Hohenstaufen (Frederik II) en aartsbisschoppen; de Santa Maria dell’ Amiraglio (12e eeuw) heeft beroemde mozaïeken. Verder zijn er vele musea en bibliotheken en een universiteit.
P., in de Oudheid Panormus, werd door de Phoeniciërs gesticht; in 254 v. Chr. werd het door de Romeinen ingenomen. In 830 n. Chr. werd het door de Arabieren veroverd, die hier in 1063 door de vloot van Pisa verslagen werden. In 1072 werd er het bekende Noormannenrijk gesticht; vooral de Hohenstauf Frederik II verfraaide de stad. In 1282 brak er de „Siciliaansche Vesper” tegen de Anjou’s uit. Daarna stond de stad zeer lang onder Aragoneesch-Spaansch oppergezag, vervolgens onder de Bourbons, die Napels boven P. bevoordeelden. In 1860 nam Garibaldi de stad en werd het gebied bij Italië gevoegd.
Lit.: Arcoleo, P. und die Kultur in Sizilien (1900); M.Zimmermann, P. (in : Berühmte Kunststatten, 1905); L.Genuardi, P. (1929). Heere.