Plantk., fabricage en gebruik in de geneesk.
O. is aan de lucht ingedroogd melksap, verkregen door insnijding van de in cultuur gewonnen, onrijpe zaaddoozen van Papaver somniferum (slaapbollen). Voor de o.-winning wordt P. s. gekweekt o.a. in den Balkan, Klein-Azië, Perzië, Egypte, Britsch-Indië, China en Japan; de eerste drie zijn de voornaamste leveranciers voor het pharmaceutische o. en de grondstof voor de fabricatie van opiumalcaloïden. Aziatisch Turkije heeft een jaarlijkschen uitvoer van ca. 500 000 kg. Men zaait meest 2 ä 3 maal per jaar, de winterpapaver levert (wanneer de omstandigheden gunstig zijn: regen tijdens den groei, droogte tijdens den oogst) de beste opbrengst. Zoodra de vruchten geel beginnen te worden, snijdt men deze, met speciale mesjes, één tot drie maal horizontaal aan, waardoor het grootste aantal melksapvaten, die verticaal loopen, getroffen wordt. Een wit vocht, dat aan de lucht spoedig bruin wordt, treedt uit en stolt na eenige uren, waarna het wordt afgeschraapt en verzameld. Vervolgens wordt het eenige uren aan de zon blootgesteld en tot ballen, zgn. opiumbrooden, gekneed, welke in groene papaverbladen gewikkeld en, om het aankleven te voorkomen, met rumexvruchten bestrooid, in kisten verpakt worden, de fijnere (soft) in kisten met 68 kg, de gewonere (druggist) in kisten met 75kg. O. bevat, afhankelijk van cultuur, bodem, weersgesteldheid, bewerking en bewaring, van 2,7 tot 22,8 % morphine, I,3-12,5 % narcotine, 0,2-3 % codeïne, ca. 2 % thebaïne, ca. 1 % papaverine, ca. 0,7 % nareeïne, gebonden aan zuren, o.a. aan het voor o. karakteristieke meconzuur, melkzuur en zwavelzuur; verder meconine, eiwitten, suikers, vetten, was, slijmstoffen, caoutchouc, calcium, magnesium, sulfaten en phosphaten. De Ned. Pharmac. (61926) eischt 10 % morphine en 50 % in water oplosbare stoffen.
O. wordt in de geneeskunde als zoodanig of als spiritueus aftreksel (extract, tinctuur, wijn, laudanum: aftreksel met spiritus en water met saffraan, kaneel en kruidnagelen) gebruikt als slaap- en pijnstillend middel (gevaar voor verslaving!), als obstipans bij diarrhee en dysenterie, als laxans, door opheffing van kramp, bij loodvergiftiging. De afzonderlijke alcaloïden worden uit o., in den laatsten tijd ook uit papaver stroo, bereid en als zoodanig of gemengd in de verhouding, waarin zij in o. voorkomen (opial, pantopon), gebruikt. Hillen.