1° O. uit den militairen dienst doet de verhouding tot de weermacht eindigen. Het o. der officieren kan volgens de Ned. Grondwet alleen naar door de wet gestelde regels geschieden. O. is tevens een bijkomende straf in het Wetb. van Mil.
Strafrecht. De mil. rechter kan het o. uitspreken bij elke veroordeeling tot gevangenisstraf van een militair, dien hij op grond van het begane misdrijf ongeschikt acht om in den mil. stand te blijven. O. bij rechterlijk vonnis doet het recht op pensioen verloren gaan. O. als krijgstuchtelijke maatregel (alleen van toepassing op militairen zonder rang) is geen straf, doch een tot zuivering van de weermacht strekkende maatregel.
Zie ook ➝ Ontzetting (sub 2°). A. Lohmeijer.
In België is ontslag uit den mil. dienst voor de officieren een tuchtstraf, waardoor zij van hun graad en hun wedde beroofd worden. Het o. (van ambtswege) kan uitgesproken worden:
1° wegens ernstige, niet bij de wet voorziene feiten, doch van aard om de beroepseer en -waardigheid ernstig aan te tasten;
2° wegens openbare uiting van een staats- of het koningdom vijandige meening;
3° wegens desertie, waarvoor ingevolge van art. 43 en 44 van het Wetboek van Mil. Strafrecht een veroordeeling werd opgeloopen. De betr. officier verschijnt eerst voor een onderzoeksraad. Het o. wordt uitgesproken bij een met redenen omkleed K.B. (Wet van 16 Juni 1836).
V. Coppenolle.
2° Ontslag van rechtsvervolging (Ned. recht) wordt uitgesproken, indien het den verdachte ten laste gelegde wél bewezen, maar niet strafbaar wordt geacht, hetzij omdat het feit op zichzelf niet strafbaar is [indien bijv. de verordening van den lageren wetgever (gemeenteraad, Prov. Staten) onverbindend is, omdat zij in strijd is met de wet] of de verdachte niet strafbaar is, omdat hij in noodweer of overmacht gehandeld heeft (bijv. in geval van wettige zelfverdediging) of een andere wettelijke bepaling hem het recht gaf te handelen, zooals hij deed. Wordt het ten laste gelegde niet bewezen geacht, dan volgt er vrijspraak.
Kleene.
Belg. recht. In correctioneele zaken en in politiezaken bestaat er geen onderscheid tusschen vrijspraak en o. van rechtsvervolging. Dit onderscheid bestaat alleen voor het Hof van Assisen, waar over het ontslag van rechtsvervolging door het Hof alleen uitspraak wordt gedaan, nadat de schuldigheid vastgesteld geworden is door de gezworenen (➝ Assisen).
Collin.