Wijsgeerige theorie, welke geheel de verstandelijke kennis haar oorsprong laat vinden in de aangeboren of onmiddellijk gekende idee van het zijn. Deze idee kan worden opgevat als die van het zijn, abstract genomen en verder volkomen onbepaald (➝ Rosmini), of als die van het Absolute Zijn, de Hoogste Werkelijkheid, God (➝ Gioberti).
Het o. gaat terug op N. ➝ Malebranche († 1715), door bemiddeling van diens volgeling S. Gerdil († 1802), maar heeft omtrent het midden der 19e eeuw vooral aanhang gevonden in Italië, waar het zelfs een factor vormt in de beweging tot nationaal herstel en politieke eenheid. In de Nederlanden treedt het, verbonden met het ➝ traditionalisme, op bij G. C. ➝ Ubaghs, leeraar te Rolduc en hoogleeraar te Leuven, † 1875.
Lit.: A. Fonck, Dict. Théol. Cath. (XI, s. v.); E. Palhoriès, Rosmini (Parijs 1908); id., Gioberti (Parijs 1929); H. v. Grunsven, G. C. Ubaghs (1933); F. Sassen, Wijsb. der 19e eeuw (1934).
F. Sassen.