(Hebr., mi ka él? = wie is als God?), aartsengel, die volgens Daniël de beschermer is van het Joodsche volk (Dan.10.13,21; 12.1). In het
N. T. wordt hij tweemaal genoemd (Judas 7; Apoc. 12.7 vlg.). M. wordt beschouwd als de aanvoerder der getrouwe engelen tegen den opstandigen Lucifer. Feestdag 8 Mei (verschijning in Monte Gargano) en 29 Sept. (Dedicatio). M. is de schutspatroon van het Duitsche Rijk (➝ Michel).
In de Christelijke iconographie wordt M. veelvuldig behandeld (zie plaat; vergelijk den index in kolom 831/S32): samen met Gabriël terzijde van Christus (S. Vitale, Ravenna, 6e eeuw), van Maria (zgn. Panagia Aggelokistos, te Chiti op Cyprus, 9e eeuw). Met staf (S. Apollinare, Ravenna, 6e eeuw) of lans (kathedraal te Le Puy, 12e eeuw), welke dikwijls in een kruis eindigt (Petrus Christus, Berlijn), aanvankelijk in lang wit kleed, later rijk uitgedost (marmer te Konstantinopel), met vlammend zwaard (op Russische kerkpoorten), ook als krijger in glanzende wapenrusting (S. Marco, Venetië), staande op een draak (Raffael, Louvre te Parijs), of in gevecht met den draak (Saint-Savin, 11e eeuw), met Lucifer en zijn bende, zoowel bij den Val der engelen (Rubens, München), als bij Laatste Oordeel (Memling, Provost), waarbij M. de zielen weegt (Tympaan te Autun, 12e eeuw; Notre Dame te Parijs, te Bourges; ook bij Rogier van der Weyden, te Beaune; Colijn de Coter e.a.), vandaar is de weegschaal een attribuut van M. en is hij de patroon der kooplieden.
In den modernen tijd zijn bekend in Duitschland werken van M. v. Feuerstein, Nepo Kreit, in Ned. Alb. Verschuuren (Seppe).
Lit.: Lex. f. Theol. u. Kirche (VII, 162-163); L. Bréhier, L’art chrét. (21928); K. Smits, Iconogr. v. d. Ned. Primitieven (1933); Mâle, L’art relig.
p. Gerlachus.
In het volksgeloof nam de H. Michael als zielengeleider de plaats van den doodengod Wodan in; de dood heet St. Michaelsslaap, de Wilde-Jachtstorm St. Michaelswind. Bekend is ook het Michaelsbrood, in Duitschland smal en langwerpig, met dwarsstrepen, en oorspronkelijk offerbrood aan vruchtbaarheidsdemonen, in Schotsche streken groote koeken van haver- of erwtenmeel, gebruikt bij oogstfeesten; in Vlaanderen ook speciaal wittebrood: de „vollerte”.
Lit.: J. H. Nannings, Brood- en gebakvormen en hunne beteek. in de folklore (10,11).
Knippenberg.
Orde van St. Michael, Beiersche orde van verdienste, gesticht in 1693 door keurvorst Joseph Clemens tot instandhouding van het geloof, in 1837 door koning Leopold gewijzigd. Vier klassen. Devies: Quis ut Deus. Teeken: geëmailleerd blauw kruis met een H. Michael, keerzijde met: Virtvti. Lint: blauw met rosen rand.
Orde van St. Michael en St. Joris, Eng. onderscheiding voor verdiensten in de koloniën en buiten het moederland, gesticht in 1867. Drie klassen. Devies: Auspicium Melioris aevi. Teeken: wit geëmailleerd kruis van 14 punten, in het hart St.
Michael, keerzijde St. Joris met draak. Lint: blauw met roode baan.
E. van Nispen tot Sevenaer.