(Meteorologica, een werk van Aristoteles, waarin „ta meteoora” = de dingen boven de aardoppervlakte, besproken worden) is de wetenschap van de atmospheer der aarde. De zgn. meteorologische elementen, die algemeen de hoofdstukken van een volledig werk over m.vormen, zijn de luchttemperatuur, de luchtvochtigheid (hierin begrepen: wolken en neerslag), de luchtdruk, de luchtbeweging (wind), de electrische en de optische verschijnselen in de atmospheer. De algemeene m. wordt, volgens A.
Defant (Oostenr.) ingedeeld in: 1° de meteorologie in engeren zin van het woord,
2° de weerkunde en
3° de klimatologie.
De m. in den engeren zin handelt over de physische processen, die zich in de atmospheer voordoen (verklaringen, theorieën, wetten). Kan worden onderverdeeld in de m. van de benedenlucht of van de luchtlaag bij de aardoppervlakte en de m. van de bovenlucht, die aërologie genoemd wordt. In deze ontwikkelde zich in de laatste jaren de stratospheerkunde. Speciale m. is de dynamische m. of de leer van de luchtbewegingen, de optische m. of de leer van de optische luchtverschijnselen, enz.
De weerkunde, soms synoptische m. genoemd, handelt over het weder, d.i. de actueele toestand van de atmospheer over een bep. plaats. Haar methode van onderzoek is hoofdzakelijk synoptisch, o.a. met behulp van synoptische weerberichten en weerkaarten. Haar hoofddoel is de wetenschappelijke voorspelling van het weer. De weerkunde wordt benut door de luchtvaart in de aëronautische m., door de zeevaart in de maritieme m., door den landbouw, door het leger, door de geneeskunde, enz.
De → klimatologie handelt over het klimaat, d.i. de gemiddelde toestand van de atmospheer boven een bepaalde plaats.
De m. is internationaal, o.a. door het internat. net van meteorol. stations (ca. 1 000 stations in Europa), door de internat. dagelijksche weerberichten. Het secretariaat van de internat, meteorol. organisatie zetelt 1936 te De Bilt (Ned.). Elk beschaafd land heeft zijn openbare diensten van m.; België: het Kon. Meteorologisch Instituut te Ukkel en het weerbureau op het vliegveld te Haren-Brussel; Ned.: het Kon. Ned. Meteorolog.
Instituut te De Bilt, de maritieme filiaalinrichtingen te Amsterdam en Rotterdam en de meteorologische diensten op de luchtvaartterreinen te Schiphol en Waalhaven. Ned.Indië : Kon. Magnetisch en Meteorologisch Observatorium te Batavia.
Geschiedenis. In de Meteorologica van Aristoteles (384-322 v. Chr.) staat omtrent alles wat men van de physica van de atmospheer kende vóór de 17e eeuw n. Chr. Het overige bestond in weersbeschrijvingen, weerspreuken, astrologie en almanakken. De moderne m. begon met de uitvinding van den barometer door Torricelli in 1643.
De synoptische m. ontstond in de eerste helft der 19e eeuw door de kaarten van Brandes en de standaardwerken van den Nederlander Buys Ballot. De aërologie ontwikkelde zich na de stratospherische „ballons-sonde” van Teisserenc de Bort (Fr.) in 1899. De theoretische m. werd vooral opgesteld door Helmholtz (D.), Margules (Oostenr.) en Bjerknes (Noorw.). De frontologie, een huidige vorm van de synoptische m., ontstond na den Wereldoorlog in de meteorol. school van Bergen (Noorw.). Vgl. ook → Luchtballon, als hulpmiddel in de m.
Meteorologische leerboeken: J. Hann en R. Süring, Lehrb. der M. (Leipzig 41922-’26); Nap. Shaw, Manual of m. (Cambridge 1919-’30); A. Angot, Traité élém. de m. (Parijs 41928); F. M.
Exner, Dynamische M. (Weenen 21925) ; V. en J. Bjerknes, H. Sollberg en T. Bergeron, Hydrodynamique physique (Parijs 1934); A. Defant, Wetter und Wettervorhersage (Weenen 21926); J. M.
Pernter en F. Exner, Meteorol. Optik (Weenen 1910); zie ook → Klimatologie. Meteorol. woordenboeken en atlas: Meteorol. Glossary (Londen 21930) ; Lexique météorol. (Parijs 1926-’29); Atlas international des nuages (Parijs 1932). Meteor. tijdschriften: Hemel en Dampkring (Groningen en Batavia); Meteorol.
Zeitschrift (Brunswijk) : Das Wetter, Ztschr. für angewandte M. (Berlijn); Beiträge zur Physik der freien Atmosphäre (Leipzig); La M. (Parijs); Quarterly journal of the royal meteorol. Office (Londen); Monthly weather review (Washington); Ciel et Terre (Brussel). V. d. Broeck.