(➝ Gr. mesos = midden; potamos = stroom), een uit de 4e eeuw v. Chr. dateerende benaming voor de vlakte tusschen Tigris en Euphraat, die ten N. door de Armeensche Hazroebergen enten Z. door de plaats, waar beide stroomen elkaar tot op enkele mijlen afstand benaderen, begrensd wordt; in ruimeren zin strekt M. zich uit tot de kom van Tigris en Euphraat. In de Oudheid maakte M. de geschiedenis mede van ➝ Babylonië en Assyrië (➝ Assoer, III), naderhand van het Perzische rijk der Achameniden.
Later werd het een deel van het rijk der Seleuciden en was langen tijd de inzet en het tooneel van den strijd tusschen Parthen en Romeinen (➝ Perzië). Na een dubbelen veldtocht onder Trajanus (115-116) met een begin van bestuurlijke organisatie (indeeling in drie provinciën: Armenië, Assyrië, Mesopotamië), werd de invloed der Romeinen er onder Marcus Aurelius nog meer bevestigd en de verovering van M. door Septimius Severus voltrokken. Door keizer Jovianus werd in 363, na Julianus mislukten veldtocht, het Oostelijk gedeelte prijsgegeven, waarop een betrekkelijke vrede volgde.
Onder Justinianus begonnen de Perzische aanvallen opnieuw: wel werd de limes versterkt, doch onder de Byzantijnsche keizers ca. 650 ging M. voor Rome verloren.E. de Waele.
Het huidige M. wordt verdeeld in boven-, midden- en beneden-Mesopotamië. ➝ Irak. Het N. behoort tot Turkije, het N.W. tot het Fransche mandaatgebied Syrië, het grootste deel tot het koninkrijk Irak. Boven-Mesopotamië wordt bewoond door Turken, Koerden, Armeniërs en Syriërs; naast de tegenstelling in ras (blank tegen geel) is er veel tegenstelling in godsdienst (Christen tegen Islam). Midden-Mesopotamië is de woonplaats der Bedoeïnen; beneden-Mesopotamië heeft landbouwers van gemengd ras. Heere.