of dierlijk magnetisme. Volgens Mesmer wordt op de gezondheid groote invloed uitgeoefend door een uiterst subtiele magnetische vloeistof, die overal aanwezig is en vooral de levende wezens krachtig beïnvloedt. Magnetisch heet dit fluidum, omdat het magnetische krachten heeft.
Ook de mensch zelf is magnetisch, links en rechts zijn de tegengestelde polen. De menschelijke wil kan dit fluidum onttrekken en ophoopen, kan dus langs magnetischen weg de gezondheid beïnvloeden. Mesmer deed zijn patiënten rondom een kuip, gevuld met water en ijzerstukken, zitten, hand in hand.
Uit de kuip staken ijzeren staafjes; deze werden tegen de zieke lichaamsdeelen gelegd. Mesmer, in licht paarse zijden talaar, bestreek de zieke lichaamsdeelen met de hand of met zijn ijzeren staf, terwijl de zaal donker was, en daarnaast weemoedige muziek gespeeld werd. Het belangrijke was, dat sommige patiënten hysterische aanvallen kregen, die naar men zeide genezend werkten.Het Mesmerisme had een groot succes. De navolgers echter van Mesmer ontdekten het somnambulisme en de helderziendheid, die later onder het hypnotisme werden gerekend. Puységur ontdekte omstreeks 1820 voor het eerst het somnambulisme, toen hij een jongen herder trachtte te magnetiseeren. De herder kwam niet in een crisis (aanval), maar in een hypnotischen toestand, waarin hij sterk suggestibel bleek te zijn. Thans verklaart men dit alles als hypnose, dus als optreden van de psychische automatismen bij daarvoor geschikte individuen, meestal neuropathen. Omstreeks 1860 geloofde men vrij algemeen, dat er in den hypnotischen slaap werkelijk onbekende dingen werden geopenbaard.
Zelfs Lacordaire geloofde dit. Thans neemt men algemeen aan, dat er nooit iets nieuws, maar alleen onbewuste of gesuggereerde dingen in hypnose worden geuit.
Lit.: Pierre Janet, Médications Psychologiques (I); Binet et Féré, Le magnétisme animal (1887).
Schlichting.