1° Scherp werktuig om te snijden. Het gebruik is zeer verschillend: als huisraad (keukenmes, tafelmes, voorsnijmes, broodmes, enz), als toiletartikel (scheermes), als gereedschap van den ambachtsman (snoeimes, kapmes, hakmes, ploegmes, enz.), voor den heelmeester (bistouri of operatiemes), enz. In het voorhistorische tijdperk werden de m. achtereenvolgens uit vuursteen, koper, brons en, sedert den Hallstatttijd, uit ijzer gemaakt.
In de klassieke Oudheid waren hun vormen zeer verschillend. Tijdens de M.E. droeg men aan den gordel een scheede, waarin een dolk, als wapen, en een mes, o.m. als eetgerei, staken: bij gebrek aan een vork (die vóór de 16e eeuw zeldzaam was) gebruikte men de punt van het mes. Veel zorg werd aan het vervaardigen der m. besteed; bij rijke exemplaren is het lemmet dikwijls gegraveerd, terwijl het hecht uit edel metaal of gesneden ivoor was vervaardigd.
Ook het groote voorsnijmes was in de M.E. bekend. In de 16e en 17e e. bestaan vele hechten uit gesneden palmhout of zijn ingelegd met schildpad, edelgesteenten, enz. terwijl in de 18e e. vele hechten van porselein voorkomen. Uit de 19e e. dagteekent de massa-productie der messen; Engeland en Duitschland zijn hiervan de voornaamste centra.
Tegenwoordig gebruikt men veel tafelmessen uit roestvrij metaal; ook het hecht is dikwijls uit metaal vervaardigd.Lit.: C. Pagé, La Coutellerie (6 dln. 1896-1904); F. A. Seyffert, Das Messer (1911).
v. Herck.
2° De stalen snede, waarop bij een draaistel (truck) of bogie van een spoorwagon de wiegveer in de wieghangers ligt. Het gewicht van den wagenbak wordt door draaikom of schamelpot, wiegbalk, wiegveeren en messen op de wieghangers overgebracht. Meslengte ca. 350 mm, liggend in de langsrichting van het draaistel. De twee wieghangers, die een mes dragen (twee messen: één rechts en één links in een draaistel), zijn scharnierend aan het draaistelraam opgehangen. Het geheel vormt een zgn. wiegophanging; de schommeling bedraagt ca. 40 mm naar elke zijde en wordt begrensd door de stuitstoelen (event. met rubberkussen) op het draaistelraam. ➝ Draaistel.
Beijnes.