1° (Litausch: Klajpeda) hoofdstad van het Memelgebied aan het Koersche Haf, 2 km van de Oostzee (X 380 A3); havenstad van Litauen; 43 000 inw. (40 % Litauers, 50 % Duitschers, 10 % Joden), waarvan 63 % Prot., 19 % Kath. M. is de zetel der Memelregeering. Vrijhaven.
Industrie van houtproducten; hout- en graanexport.De Duitsche Orde verwoestte in 1252 de oude Litausche vesting Klajpeda en stichtte de stad Memelburg, die in de 13e en 14e eeuw object van strijd was tusschen Litauen en de Duitsche Orde, welke laatste de stad in 1422 veroverde, die tot 1918 aan Pruisen behoorde. Bij den vrede van Versailles werd het Memelland (2 447 km2 met 150 000 inw.) van het Duitsche grondgebied gescheiden en onder voorloopig bestuur van den Volkenbond geplaatst (art. 99). In Jan. 1923 bezetten Litausche troepen het gebied en het voldongen feit werd door den Volkenbond op 18 Febr. 1923 erkend door het Memelgebied in te lijven bij Litauen, die het autonomie zou toekennen. Het statuut van M. kwam op 8 Mei 1924 tot stand; de gouverneur wordt door het Lit. staatshoofd benoemd; de Landdag van 27 afgevaardigden (Seimelis) is belast met het bestuur. Bij geschillen zal de Volkenbond kunnen ingrijpen. Litausch en Duitsch zijn de officieele talen. De uitvoering van dit statuut heeft herhaalde malen aanleiding gegeven tot wrijving tusschen Duitschland en Litauen.
Lit.: Engel, Die Kultur von M. in vorgesch. Zeit (1931); Sembritski, Gesch. der Stad M. (1926); Chambon, La Lithuanie moderne (1933); Harrison, Lithuania (1928).
2° (Litausch Nemunas; Russ. Njemen) Rivier in O. Europa (X 432 G3). Lengte 910 km. Ontspringt aan den W. rand van de Rokitnomoerassen in Wit-Rusland. Doorstroomt N.W. Polen, is van Grodno af bevaarbaar en internationale rivier. Stroomt door Litauen langs Kowno (X 382 B3) en vormt in den benedenloop de grens van Memelland met O. Pruisen. De M. mondt, in vsch. armen verdeeld (deltamonding), in het Koersche Haf. Houtvlotten maken van haar snelle strooming gebruik.