Luchtvaartuig, van het type lichter dan de lucht, geschikt om mechanisch te worden voortgedreven. Men onderscheidt drie typen:
1° het slappe; dit behoudt den langgerekten vorm, die minder luchtweerstand biedt, door den overdruk der gasvulling in het omhulsel;
2° het half stijve, dat overeenkomt met het vorenbedoelde, doch om den vorm te bewaren, voorzien is van een stijve kiel, welke tegelijk dient als bevestigingsmiddel voor gondel en motoren;
3° het stijve, bij hetwelk het omhulsel is gespannen over een metalen geraamte, terwijl de gasvulling is ondergebracht binnen dat geraamte.
De eerste l. waren gewone ballons, waarbij de gondels voorzien waren van een motor met luchtschroef (aanvankelijk met de hand voortbewogen) en van stuurorganen. Al spoedig ging men over tot den langgerekten vorm; de moeilijkheid om dezen vorm te behouden onder het gewicht van motor- en draaggondels leidde tot het half stijve type; in beide gevallen werd het behoud van den vorm verzekerd door een verstijfden neus, bestaande uit een lichte houtconstructie.
Nadat in 1785 reeds de Fransche generaal Meusnier een bestuurbaar l. van langgerekten vorm had ontworpen met een gasvulling in ballonnetten (een ontwerp, dat nimmer tot uitvoering is gekomen), vervaardigde de Franschman Giffard in 1852 een l. van het slappe type, groot ca. 2500 m3, 48 m lang en 13 m in doorsnede, hetwelk werd voortgedreven door een stoommachine van 3 pk en voorzien van een watervoorraad voor een vlucht van ong. één uur. Het beantwoordde vrijwel aan de verwachtingen, behaalde een snelheid van ong. 10 km per uur en luisterde voldoende naar zijn roeren. Twee andere Franschen, de officieren Renard en Krebs, ontwierpen de sigaarvormige „La France”, ca. 2500 m3 groot en uitgerust met een electromotor van 9 pk, welke op electrische elementen liep, waarmede in 1884 en 1885 zeer bevredigende vluchten werden gemaakt. De slappe Engelsche N. S. luchtschepen hadden tot 2 motoren van 240 pk en voldoende brandstof om, volledig uitgerust, gedurende 24 uur met een snelheid van ong. 90 km per uur te varen!
De half stijve l. hadden reeds een gasvulling in ballonnetten met tusschenschotten om beweging van het gas in de gasruimte te verminderen. Het grootste l. van dit type, de „Roma”, in 1920 gebouwd, had een op de kiel gebouwde neusverstijving, omstreeks 45000 m3 inhoud, een lengte van ong. 140 m en een doorsnede van ca. 25 m; het had 11 gasruimten en 6 ballonnetten; de zes motoren ontwikkelden 2 100 pk en gaven het l. een max. snelheid van ca. 110 km/h.
Het metalen geraamte der stijve l., dat meestal bestaat uit een vakwerkconstructie, in aluminiumalliage uitgevoerd en door staaldraad verstevigd, is uitwendig bekleed met een lichte stof. Deze behoeft niet gasdicht te zijn. Het gas (waterstofgas of helium) is ondergebracht in gascellen, als regel tusschen elk paar spanten één. De Duitscher Schwarz bouwde in 1897 uit aluminiumbuizen, bekleed met een dunne aluminiumplaat, een l., gedreven door een benzinemotor; doordat de aluminiumbeplating niet voldoende dicht was, ging dit eerste l. van het stijve type bij de eerste vlucht ten onder. Graf ➝ Zeppelin zag het eerste der naar hem genoemde l. in 1900 gereed; sedert ontwikkelde dit type zich gestadig en bereikte het den vorm, welke in de tegenw. „Hindenburg” zijn hoogste volmaking vindt. Dit laatste l., de L.Z. 129, voltooide zijn eerste reis over den Atlantischen Oceaan tusschen Friedrichshafen en Lakehurst (Ver. St.) in Mei 1936. Het volbracht de heenreis (6 Mei) met 52 passagiers en 51 man equipage in ong. 60 uren, de terugreis (11 Mei) met 47 passagiers en 2500 kg vracht in 45¼ uur; sedert volbracht het nog met succes vsch. reizen. De gegevens van de L.Z. 129 „Hindenburg” zijn: max. lengte 247,2 m; max. hoogte 44,7 m; max. breedte 46,8 m; max. middellijn 41,2 m; verlengstuk 6 m; gasvolume 300000 m3; totaal hefvermogen 214 ton; gewicht met bemanning 195 ton; betalende last: passagiers 7 ton, vracht 12 ton; max. snelheid 135 km/h; kruissnelheid 125 km/h; actieradius bij kruissnelheid 14000 km.
De militaire waarde van l. in den Wereldoorlog is niet bijz. groot gebleken; log en groot als zij zijn, vielen zij gemakkelijk ten prooi aan de zooveel sneller te hanteeren vliegtuigen. Van de tot dusver gebouwde 118 Duitsche Zeppelinluchtschepen werden er 46 door vijandelijke inwerking vernield; 7 vernield om uitlevering bij den vrede te voorkomen; 11 aan de Geallieerden uitgeleverd; 26 door onweders, bedrijfsongevallen, bedieningsfouten of gebrek aan ervaring vernield; 6 door onbekende oorzaken, vermoedelijk sabotage, verloren en ten slotte 21 afgeschreven als verouderd of onbruikbaar.
Van de in Engeland vervaardigde l. verging het grootste, de R 101, in 1930 in Frankrijk en werd het zusterschip, de R 100, dat reeds twee vluchten over den Atlantischen Oceaan had gemaakt, daarna gedemonteerd; sedert sluimert in dat land het vraagstuk der luchtschepen.
De in Amerika voor samenwerking met de vloot gebouwde l. Akron en Macon gingen beide door storm in zee verloren; als bijzonderheid zij vermeld, dat dit laatste l. vijf vliegtuigen medevoerde, welke konden uitvliegen en weder aan boord worden opgenomen.
Lit.: 30 Jahre Zeppelinluftschiffahrt (uitg. der Zeppelinwerke).
Koppert.