Een vorm van uitbeelding van het mystieke leven, waarin als beeld vooral het licht en de verlichting worden gebruikt, in tegenstelling met de bruidsmystiek, waarin de nadruk valt op de liefde, en de vereeniging van bruid en bruidegom vooral als beeld wordt gebruikt. Het is onjuist, beide als tegenstellingen te zien. Ze zijn twee aspecten van eenzelfde zaak, waarin nu eens het eene, dan weer het andere op den voorgrond kan treden.
De mystieke vereeniging van God met den mensch en van den mensch met God veronderstelt de werking van verstand zoowel als van wil en de inwerking op beide door God. Toch draagt de mystiek soms een meer intellectualistisch, verlichtend karakter, soms een meer affectief of tot liefde opwekkend karakter. Gelijk echter een verlichting zonder opwekking tot liefde geen waarde heeft, zoo is ook de opwekking tot liefde zonder den grondslag der beschouwing en der verlichting niet denkbaar.
In de l. wordt God vooral gezien als het Licht der wereld, dat zijn licht uitstort in de ziel. Tegelijk is God de diepste Duisternis. Men moet gaan door den Donkeren Nacht en in dikke duisternis den berg beklimmen om te komen tot het Licht op den berg.
Gods licht straalt ons tegen niet slechts in de hoogste schouwing, maar evenzeer in de schepselen, die het voorwerp zijn onzer eerste kennis. Het heelal is een diamant, waarin het goddelijk licht naar alle zijden uitstraalt. De keuze van dit beeld is zeer sterk beïnvloed door de verlichtingstheorie, in de vroeg-Scholastiek algemeen, waarbij onze kennis als een verlichting door God werd gezien, onmiddellijk aan de ziel geschonken.
De beeldspraak bleef, ook toen men een minder idealistisch en meer objectief standpunt onder Aristotelischen invloed begon in te nemen. 3e verlichting werd toen een middellijke door het schepsel, dat toch door God kenbaar was gemaakt. De licht-metaphysica van de school van York in de 13e eeuw is hiervan een merkwaardig voorbeeld. In de mystiek is het inderdaad treffend beeld van het licht steeds in gebruik gebleven, ook toen vooral sinds den H.
Bernardus de bruidsmystiek grooten ingang vond. Ruusbroec weet beide op bijzonder harmonische wijze te verbinden door zijn uitwerking van het beeld der zon, die licht geeft en tevens den gloed der warmte, symbool van de liefde, en dit beeld juist zoo treffend uitwerkt in zijn Chierheit der geesteliker Brulocht. Ook de H.
Teresia verbindt beide zeer harmonisch in het Kasteel der Ziel. Hoofdfiguren in de l. zijn Pseudo-Dionysius de Areopagiet, Eckehart, St. Jan van het Kruis.
Brandsma.