Oudste mijngemeente in Ned. Limburg ten O. van Heerlen, grenzende aan Duitschland, bestaande uit twee complexen van aan elkaar gebouwde dorpen en buurten:
a) Kerkrade met Holz, Nieuwstraat, Bleijerheide, Nulland, Ham, Chèvremont, St. Pietersrade, Kloosterbosch, Vink, Rolduc, Haanrade en Hopel, gelegen op het plateau (166 m + A.P.) tusschen de Anstelbeek en de Worm; totaal ca. 24 000 inw.
b) Spekholzerheide met Gracht, Locht, Valkenhuizen, Onderspekholz, Terwinselen, Kaalheide, Krichelberg en Heilust ten W. der Anstelbeek; totaal ca. 14 000 inwoners. De gem. K. heeft een opp. van 1 839 ha, grootendeels lössgrond; 638 ha bouwland, 802 ha grasland, waarvan 164 ha boomgaard, 163 ha tuingrond, 35 ha bosch en 110 ha woeste grond. Ca. 38 000 inw. (1850: 4 250; 1900: 9 400), van velerlei nationaliteit: 80 % Ned., 12 % Duitschers, 3 % zonder nationaliteit of behoorend tot 13 andere nationaliteiten; godsdienst: 90 % Kath., 5 % Ned. Hervormd, verder 23 andere kerkgenootschappen.
K. heeft den oudsten mijnbouw van Europa (12e eeuw); sedert het midden der 18e eeuw grootbedrijf (onder leiding der abten van Rolduc): 5 mijnen met 800 mijnwerkers. Thans 6 600 mijnwerkers, werkzaam op de Domaniale Mijn te Kerkrade, de Willem Sophie te Spekholzerheide en de mijnen in de omgeving op Ned. en Duitsch gebied. Verder is er landbouw en veeteelt en eenige industrie: steen-, textiel-, naalden-, ijs- en mineraalwaterfabrieken. Drukke kleinhandel langs de grens. K. ligt aan de spoorlijn Schaesberg— Simpelveld (het „millioenen-lijntje”) en 4 km van het station K.-Rolduc van de lijn Herzogenrath— Sittard. Electr. tramlijnen naar Heerlen en Aken.
K. heeft 28 scholen voor L.O., 3 voor U.L.O., 2 industriehuishoudscholen, benevens een internaat voor jongens van de Arme Broeders van den H. Franciscus te Bleijerheide, de onderwijsinrichting Rolduc (zie onder dit trefwoord), leeszaal met bibl., ziekenhuis, slachthuis, gasfabriek. Electriciteit en water betrekt K. uit Duitschland. Het dekenaat K. omvat de parochies: K. (St. Lambertus), Holz, St. Pietersrade, Spekholzerheide, Terwinselen, Gracht, Bocholz, Nieuwenhagen, Nieuwenhagerheide, Rimburg, Ubach over Worms en Simpelveld en de rectoraten Haanrade, Bleijerheide (pp. Franciscanen), Kaalheide (pp. Conventueelen), Lauradorp (pp. Salesianen) en Abdissenbosch onder Ubach-over-Worms. In K. is een Ned. Herv. kerk. Er zijn tal van muzieken tooneelgezelschappen, o.a. de Bergkapel van de Domaniale Mijn.
K. doet weinig Nederlandsch aan
1° door het dialect (K. ligt ten O. der Benrather linie),
2° door de vele connecties met het dichtbevolkte grensgebied en Aken en
3° door de tot voor korten tijd geïsoleerde ligging t.o.v. Nederland.
Het dal der Anstelbeek (met de kasteelen Ouden Nieuw-Ehrenstein) en het Wormdal bieden veel natuurschoon.
Geschiedenis. K. vormde met Herzogenrath (thans Duitsch), Bocholz, Simpelveld en Vaals het Land van ’s Ilertogenrade, dat tot 1065 aan de heeren van Saffenberg behoorde, daarna aan de graven, later hertogen van Limburg; het kwam in 1288 aan Brabant, bleef in 1648 (1661) aan Spanje, kwam in 1713 aan Oostenrijk en in 1815 aan Nederland. Bij het grensverdrag met Pruisen in 1816 kwamen de gehuchten Kohlberg en Strass, gelegen tusschen de Worm en den weg Herzogenrath—Aken, aan Pruisen. De steenkool in den ondergrond bleef aan Nederland. Jongen