Bevrijder van Polen, grondlegger en organisator van den modernen Poolschen staat. * 5 Dec. 1867 te Zulow bij Wilno, ♱ 12 Mei 1935 te Warschau. P. stamde uit een Poolsch-Litausch adellijk geslacht. In 1886 werd hij wegens anti-Russische werkzaamheid naar Siberië verbannen, keerde in 1892 naar Polen terug en leidde de Poolsche Socialistische partij (P.P.S.). In 1900 gevangen genomen, ontvluchtte hij en nam de wijk naar Engeland.
Gedurende den Russ.-Jap. oorlog (1904-’05) trachtte hij tevergeefs te Tokio hulp voor Polen te verkrijgen. In 1906 vestigde hij zich te Krakau, formeerde Poolsche schuttersbonden en de toekomstige Poolsche legioenen en stichtte een kaderschool. Zijn le brigade nam deel aan den Wereldoorlog aan de zijde van Oostenrijk. Na de verdrijving der Russen uit Polen kwam P. in conflict met de Duitscliers en werd gevangen gezet te Maagdenburg.
In November 1918 in Polen terug, organiseerde hij den Poolschen staat, welks staatshoofd en opper-commandant hij werd. In den oorlog met Sowjet-Rusland (1919-’20) redde hij Polen wederom. Partijtwisten noodzaakten hem zich in 1921 terug te trekken, doch 12 Mei 1926 maakte hij zich met wapengeweld wederom van de macht meester, liet zijn vriend Moscicki tot president der republiek kiezen en werkte aan de verwezenlijking zijner idealen: een sterk Polen door een modus vivendi met Rusland en Duitschland en totstandkoming eener grondwet, die de autoriteit van den president versterkte. Hij slaagde hierin volkomen.
Zijn lichaam rust te Krakau, zijn hart is bijgezet te Wilno.Werken: Het Jaar 1920 ; Mijn eerste gevechten; De invloed van het Oosten en het Westen op Polen in 1863 ; De eerste dagen der republiek; Over het wezen der bevelvoering ; De opperbevelhebber in theorie en practijk. — Lit.: Lipecki, De legende van P. (Poolsch, 1923); W. Lipinski, J. P., de groote maarschalk (1936) ; de Carency, P. (Fransch, 1929); Smogorzewski, P. (Fransch, 1930); Landau, P. (Engelsch, 1932).
v.Son.