Engelsch dichter. * 9 December 1600 te Londen, † 8 Nov. 1674 te Bunhill (Londen). Studeerde te Cambridge. Zijn eerste gedichten, o.a.
Nativity (1629), en eenige sonnetten schreef hij daar. Woonde daarna te Horton, waar hij onder andere L'Allegro en Il Penseroso schreef, respectievelijk bezingend de geneugten van een leven van blijde onschuld, en die van beschouwende ernstige teruggetrokkenheid; verder: Comus (1634; een masqué) en Lycidas (1687; een treurdicht). Reisde in 1638 door Frankrijk en Italië.
Van nu af dateeren, naast de meeste van zijn sonnetten, zijn bekende prozaschriften, o.a. Areopagitica, or speech for the Liberty of Unlicensed Printing (1644); On Education; Tenure of Kings and Magistrates (1649, ter verdediging van de terechtstelling van koning Karel I); Eikonoclastes (als antwoord op Eikon Basilike, een schildering van het lijden des konings); het befaamde Defence for the People of England (1651, ter bestrijding van Defence of Charles I door den Leidschen geleerde Sammanius). In 1652 werd M. blind, doch zette zijn arbeid voort en schreef een tweede Defence for the Eng.
People (1654) en voorts een Defence of himself. Nog drie prozaschriften volgden, die echter de Restauratie der Stuarts niet konden verhinderen.
In 1667 verscheen Paradise Lost, het groote epos met den val van het eerste menschenpaar tot onderwerp.
Het werd gevolgd door Paradise Regained en Samson Agonistes (beide 1671). Het eerste opent met den tocht van Christus in de woestijn. Samson Agonistes is een treurspel met koren, naar het Grieksche model, waarin Samson de gevallen Puriteinsche zaak, en zijn triomfeerende dood Milton’s hoop op de uiteindelijke zegepraal van het Puritanisme verzinnebeeldt.Als dichter behoort M. tot de allergrootste van Engeland na Shakespeare. In verbeeldingskracht, taalsuggestie, harmonische en immer varieerende versstructuur is hij ongeëvenaard; de manier, waarop hij het blanke vers aanwendt, is door geen navolger ook maar benaderd. Als grootmeester van den vorm gaf hij nieuw leven aan de ➝ masqué, het sonnet, de elegie en het lyrische gedicht. M. als mensch is door de opvolgende critiek in het meest uiteenloopende licht gesteld en vooral in jongeren tijd niet altijd vleiend beoordeeld. M. is een vat vol tegenstrijdigheden. Zijn geest was gevormd onder den invloed der Renaissance en van het Puritanisme, en uit die botsing ontstond het religieuze en philosophische amalgaam, dat zich in zijn werken openbaart.
Zijn vrijdenkende Christelijkheid is van zeer on-orthodoxen aard, in zijn Doctrina Christiana verwerpt hij de leer van de H. Drieeenheid, de schepping van het heelal uit niets door een goddelijk fiat, en de onontbindbaarheid van het huwelijk. Zijn Puritanisme ontwikkelde zich ten slotte in de richting van het Engelsche liberalisme.
Uitg.: o.a. d. J. Tonson (1695); H. J. Todd (1801); J. Mitford (1874); Bradshaw (1832; 1892); D.
Masson (1874; 1890); H. C. Beeching (1904); W. A. Wright (1903). Proza: J.
Toland(1698); C. Symmons (1806); J. A. St. John (1848-’53).
Lit. o.a. S. Johnson, Life of M. (1779); Masson, Life of M. (1859-’80; 1894); R. Garnett, Life of M. (1890); R. Bridges, M. ’s Prosody (1893; 1901; 1921); Macauly, M. (1825); S. T.
Coleridge, Seven Lectures on Shakespeare and M. (1856); W. Raleigh, M. (1900); N. G. Tarrant, J. M. (1908); P. Chauvet, La Religion de M. (1909); R.
O. Havens, Influence of M. in Eng. Poetry (1922); J. Langdon, M.’s Theory of Poetry (1923); D. Saurat, La Pensée de M. (1920; vgl. Fr.
A. Pompen, in Eng. Studies 1921 III, 2); J. H. Hanford, A Milton Handbook (1926); M. A.
Larson, The Modernity of M. (1927); Rose Macauly, M. (1933); E. M. W. Tillyard, M. (1930); E. G. Brown, M.’s Blindness (1934); G.
Hardeland, M.’s Anschauungen von Staat, Kirche und Toleranz (1934); G. C. Taylor, M.’s Use of Du Bartas (1934); D. N. Raymond, Oliver’s Secretary (1935); Hilaire Belloc, M. (1935).
F. Visser.