Letterlijk: verluchten, verhelderen: met teekeningen den geschreven (gedrukten) tekst van een boek verduidelijken of beeldend weergeven.
Bij de oudste boeken, handschriften, waren de illustraties de zgn. miniaturen, in kleuren of in grijs (grisailles) uitgevoerd; zij bereikten een ongemeene verfijning, vooral in gebedenboeken, missalen, enz., waar de figuren van een gouden achtergrond werden voorzien. Toen omstreeks 1500 de boekdrukkunst het met de hand geschreven boek verdrong, wat met het gieten van metalen drukletters mogelijk werd, zocht men ook naar een middel de met de hand geteekende illustraties te vermenigvuldigen met behulp van min of meer mechanische werkwijzen, en zoo ontstonden de houtsnede (vooral in de 16e eeuw), de gravure en de ets (vooral in de 17e en 18e eeuw). Ongeveer 1800 kwam de steendruk ook als illustratieprocédé in zwang. Bij deze werkwijzen werd de voorstelling, de teekening door een kunstenaar ontworpen en óf door hemzelf, óf door een vakman-graveur uitgevoerd in hout of koper, en door een vakmanlithograaf, als het een steendruk gold. Dus steeds handwerk.
De geweldige aanwas der bevolking in de 19e e. van alle Europ. landen en Amerika deed de boek- en tijdschriftproductie zoo toenemen, dat naar het mechanisch drukken niet alleen, doch ook naar het mechanisch vervaardigen der illustraties werd gezocht. Aldus ontstonden, met behulp der photographie, ontelbare procédé’s, waarvan de meeste slechts een kort leven hadden, daar ze telkens door verbeteringen of nieuwe vondsten werden verdrongen: het autotypiecliché (een der algemeenste), offset, koperdiepdruk enz.
Het teekenen van illustraties is zoodoende in vele gevallen het teekenen voor dusdanige reproductiewijzen geworden, en dan voor reclame-doeleinden van veel belang. De kunstenaar zal er echter de voorkeur aan geven zelf zijn illustratie uit te voeren door er zelf een houtsnede, steenteekening, ets of gravure van te maken. Een beroemd illustrator was o.a. Adolf Menzel, die echter als kunstenaar niet het peil bereikte van meesters als Albrecht Dürer of diens tijdgenoot Holbein. Bekende Fransche illustratoren waren Steinlen, Poulbot, Engelsche de teekenaars van het humoristische weekblad „Punch”, als Phil May, Charles Keene, enz. ➝ Boek (sub IV). Poortenaar.