Hadrianus (keizer) - Publius Aelius, Romeinsch keizer (117-138); * 24 Jan. 76 te Italica in Spanje, ✝ 10 Juli 138 te Baiae. Verre verwant van den lateren keizer Trajanus, en spoedig vaderloos, werd hij door Trajanus gedurende heel zijn jeugd gepatroneerd.
In 100, toen Trajanus reeds keizer was, kreeg hij diens achternicht Vibia Sabina tot vrouw. Hij bekleedde tal van voorname ambten zoowel te Rome als in de provincie.
Te Antiochia in Syrië vernam hij zijn adoptie door den keizer en reeds twee dagen later diens dood. Het vermoeden is niet zonder grond, dat de adoptie een fictie is geweest van Trajanus’ echtgenoote; al wordt ze op munten bevestigd.
Onmiddellijk beschouwde hij zichzelf als troonopvolger en kreeg ook weldra, op zijn aanvrage, een gunstige beslissing van den Rom. Senaat.
Zijn eerste zorg was: het regelen van vele Oostersche kwesties, daarna van den toestand in Dacië, zoodat hij eerst in den zomer van 118 te Rome aankwam, nadat de Senaat een tegen hem beraamde samenzwering reeds bloedig onderdrukt had. Om bloed en om strijd was het dezen keizer niet te doen; maar des te meer om werken des vredes.
Herhaaldelijk bezocht hij persoonlijk alle deelen van zijn Rijk, en bracht er tal van verbeteringen: in den vorm van nieuwe wegen, en nieuwe steden, en nieuwe bouwwerken tot nut en verfraaiing der oude. Tegelijk verminderde hij de belastingen, stelde de grenzen beter vast, en hervormde het leger tot striktere tucht.
Door de stichting van Colonia Aelia Capitolina te Jerusalem kwam hij helaas in felle botsing met de Joden onder Bar Cochba en hun hoogepriester Eleazar (132-134).
Te Rome zelf getuigen ook thans nog vele resten van tempels, alsmede zijn mausoleum (de Engelenburcht) van zijn grootscheepsche plannen en daden.
Te Tivoli, het oude Tibur, kan men de enorme ruïnes bewonderen van zijn kunstrijk buitenpaleis. Hij stierf kinderloos, maar had kort tevoren zijn opvolger Antoninus Pius geadopteerd.