Groepsportret - een typisch voortbrengsel der Hollandsche kunst. De eerste sporen ervan treft men al in de 15e e. in de portretten van stichters met familieleden op altaarvleugels.
Van het eigenlijke groepsportret als zoodanig zijn de oudste voorbeelden te vinden in de Doelenstukken van Dirck Jacobsz. (de vroegste 1529, Rijks Mus.), C. Antonissen (uit 1533, Stadhuis te Amsterdam) en van Jan van Scorel.
De opstelling is nog zeer stijf en men ziet niet veel meer dan een aantal rijen individueele portretten zonder onderling verband. Een grooten vooruitgang bracht Kethel, bij wien men de eerste compositorische groepeering vindt (1588).
In stijgende lijn ontwikkelt zich dan het groepsportret met figuren als Th. de Keyser, G. Flinck, B. v. d.
Helst (Schuttersmaaltijd), F. Bol, om in F.
Hals (Haarl. Doelenstukken)en bovenal Rembrandt (Nachtwacht, Staalmeesters) de hoogste punten te bereiken.
In de 18e e. werd het veel schaarscher en het kwam niet boven het niveau der toenmalige schilderkunst uit. In de 19e e. is het geheel verdwenen; in onzen tijd zijn eenige weinig geslaagde pogingen gedaan het te doen herleven (van der Hem, Th.
Schwartze).Lit.: Riegl, Das holl. Gruppenbildniss, in: Wiener Jahrb. (XXIII 1902). Schretlen.