Gregorius XVI (Bartolomeo Cappellari) - paus (2 Febr. 1831 tot 1 Juni 1846); * 28 Sept. 1765 te Belluno. Hij was 1783 in de Camaldulenzenorde getreden en sinds 1826 Prefect der Propaganda, toen hij tot paus gekozen werd door den steun van Von Metternich, daar hij conservatief van gezindheid was.
In 1799 had hij door zijn boek II Trionfo della S. Sede moedig het vernederde pausdom tegen de triomfeerende Revolutie verdedigd.
Steeds nam hij krachtig stelling tegen de allerwege uitbrekende revoluties (Frankrijk, België, Polen, Italië) en opkomende liberale ideeën. Ook in zijn eigen Kerkel.
Staat moest hij met hulp van Oostenrijk voortdurend oproerige woelingen bestrijden. Doch ook tegen staatsabsolutisme en onkerkelijke leerstellingen trad hij met ijver en energie op [conflict met Pruisen over de gemengde huwelijken (➝ Keulen, sub: Kölner Wirren); interventie bij Nicolaas I van Rusland ten gunste der Katholieken; veroordeeling van Lammenais (1834) en Hermes (1835)].
Hij richtte veel nieuwe bisdommen op en in de missies apostolische vicariaten, en is de stichter van een Egyptisch en een Etrurisch museum in het Vaticaan. ➝ Gregorius-orde.Lit.: Sylvain, Hist, de G. XVI (1889); Bastgen, Forschungen u. Quellen z. Kirchenpolitik G. XVI (2 dln. 1929).
Behalve de reeds opgegeven speciale lit. vindt men over de pausen in het algemeen uitstekende artikelen in: Von Seppelt-Löffler, Papstgesch. v. d. Anfängen bis z. Gegenwart (35e duizendtal, 1933); The Catholic Encyclopaedia, en, waar het leerstellige kwesties betreft, in Dict. de Théol. Cathol. In het eerstgenoemde werk chronologisch, in de beide andere, met uitgebreide literatuur, op de afzonderlijke namen.