Foxe - John, schrijver van het Prot. Eng. „martelaarsboek”; * 1516, † 1587.
Studeerde te Oxford, waar hij magister artium werd in 1543. Om zijn Luth. neigingen verliet hij Oxford in 1545, en werd huisleeraar bij de grafelijke familie der Howards te Reigate.
Bij de troonsbestijging van Maria de Katholieke vluchtte hij naar het vasteland. De eerste uitg. van het Martelaarsboek (hoofdzakelijk over Wycliffe en Huss) is gedrukt te Straatsburg in 1554.
In Frankfort en Bazel werd F. meer Calvinistisch. In Bazel verscheen de tweede uitg. (in primis de horrenda sub Maria nuper regina persecutione) in 1559.
In hetzelfde jaar keerde F. naar Eng. terug en werd kort daarop „priester” gewijd door den Puriteinschen bisschop Grindal. In 1563 verscheen het Martelaarsboek voor het eerst in het Eng.; drie jaar later als misleidend gebrandmerkt in de Dialogi Sex van Nicholas Harpsfield.
Maar de Puriteinen bezorgden een tweede Eng. uitg. in 1570. In 1571 gaf F. op last van aartsbisschop Parker de Angelsaksische vert. der Evangeliën uit.
Schreef nog eenige werkjes over de rechtvaardigmaking, en tegen de Jezuïeten, en beleefde nog twee uitg. van zijn groot werk.De hist. waarde van het Martelaarsboek is zeer ongelijk. Een klein gedeelte berust op authentieke bronnen; het meerendeel op geruchten in een kring van fanatieke vluchtelingen, gretig verwerkt door een fantasie, die zich verlustigde in tafereelen van bloederige wreedheid. Het boek heeft zijn uitwerking niet gemist op de eenvoudigen van geest. Het heeft eeuwen lang de atmosfeer vergiftigd in alle Puriteinsche (en vele niet-Puriteinsche) gezinnen en heeft krachtig meegeholpen om de Rome-vrees levendig te houden in Engeland. In de 16e en 17e eeuw verschenen er vsch. uitgaven; uit de 18e eeuw zijn er geen uitg. bekend, maar in de 19e eeuw, misschien uit angst voor de uitwerking der Oxford-Beweging, is het werk weer herhaalde malen in zijn geheel of verkort herdrukt. In wetensch. kringen, ook onder Prot., heeft het echter alle crediet verloren sedert de gedetailleerde critiek van den Prot. historicus S.R. Maitland in de jaren 1837 en 1841.
Lit.: Sidney Lee, in: Dict. Nat. Biogr. (1889); J. Gairdner, Lollardy and the Reformation in England (I 1908); C. Whibley in Cambr. Hist. of Engl. Lit. (III 1908).
Pompen.