Dekabristen - leiders van den opstand van 14-26 December (Russ.: Dekabr) 1825 te St. Petersburg.
Tegen het einde der regeering van Alexander I hadden zich in Rusland verschillende geheime genootschappen gevormd, die min of meer radicale hervormingen, in elk geval een Grondwet, wenschten. De bekendste zijn het genootschap van het Noorden te St. Petersburg en dat van het Zuiden in de Oekraine. Vele officieren, die de veldtochten van 1814-’15 in West-Europa hadden meegemaakt en daar de nieuwe denkbeelden hadden leeren kennen, waren lid dier genootschappen, alsmede vertegenwoordigers van den Russischen hoogen adel. Toen Alexander I in 1825 stierf te Taganrog, zwoer het leger trouw aan zijn broeder Constantijn. die echter reeds lang te voren in het geheim troonsafstand had gedaan ten behoeve van zijn jongeren broeder Nikolaas. Bij de daardoor ontstane verwarring scheen het oogenblik tot handelen voor de geheime genootschappen gunstig.
Te St. Petersburg ontstond van 14-26 Dec. 1825 een opstand onder leiding van Prins Troebetskoj. De opstand mislukte, hoewel Nikolaas I eerst niet krachtig optrad; gebrek aan goede organisatie was echter de aanleiding tot de mislukking. De leden der geheime genootschappen werden gevangen genomen; het bleek nu, dat alle namen reeds aan Alexander I bekend waren.
Het proces duurde geruimen tijd en werd door Nicolaas I persoonlijk gevoerd. Vijf personen werden ter dood veroordeeld en geëxecuteerd (Pestel, Rylejew, Sjachowskoj, S. Moeravjew-Apostel en Bestysjew) en ongeveer honderd personen naar Siberië verbannen, waarheen hun echtgenooten hen volgden. In 1925 hebben de Sowjet-autoriteiten de honderdjarige herdenking van den Dekabristenopstand gevierd en vele belangrijke documenten hierover het licht doen zien.
Lit.: Miakotin, in Histoire de Russie (1932); Meresjkovskij, Alexander I en de Dekabristen; De 14e December 1825.
v. Son.