Dardanellen - Straat der, oudtijds „Hellespont”, tusschen het schiereiland Gallipoli en Klein-Azië, verbindt de Egeesche Zee met de Zee van Marmora (III 672). Zij is ca. 65 km lang, gem. 5 à 6 km breed (smalste plaats 1 900 m), gem. 50 m diep (diepste plek 104 m) en is een gedeelte van een verzonken rivierbed.
De oevers worden gevormd door 200 à 250 m hooge geelachtige heuvels, aan de Europeesche zijde steil en onvruchtbaar, aan de Aziatische zijde vlakker en met wijn- en oofttuinen bezet. In de straat staan een zoutarme bovenstroom naar de Egeesche Zee (max. 3 zeemijl, enkele malen zelfs 5 zm.) en een zoutrijkere onderstroom in omgekeerde richting. De grens tusschen beide stroomen is variabel en ligt tusschen 15 en 30 m diepte. → Dardanus.
Wissmann.
Geschiedenis. Xerxes sloeg hier zijn brug en ook Alexander de Groote ging hier over het water. In 1356 rukten de Turken over de D. Europa binnen. Ten behoeve van de verdediging van Konstantinopel werden de Dardanellen versterkt door den aanleg van forten en batterijen op beide oevers, waarvan de jongste, in 1877 gebouwd, nog gedurende den Wereldoorlog een rol hebben gespeeld, zij het, dat de beteekenis van deze verdedigingsmiddelen door de activiteit van de Duitschers, die de Turken met raad en daad bijstonden, sterk was verhoogd. Teneinde de vrije verbinding met Rusland te verkrijgen werd in Februari 1915 op aandringen van Winston Churchill door de Franschen en Engelschen een grootscheepsche aanval op de Dardanellen gedaan.
Onder dekking van het vuur van een machtige vloot gelukte het hun aan beide zijden van de zeestraat te landen en eenige forten te nemen. Op 18 Maart trachtte men met de vloot binnen te varen. De Turken stelden door drijvende mijnen echter niet minder dan 6 groote oorlogsschepen der Geallieerden buiten gevecht, zoodat de aanval werd afgeslagen. Na dien tijd mislukten alle pogingen om te land voorwaarts te gaan, evenals een nieuwe landingspoging bij Ari Boernoe op het schiereiland Gallipoli. Op 20 December ontruimden de Geallieerden in alle stilte de landingspunten.
v. Voorst.