Circumcellionen - woeste benden, die in de 4e eeuw in Noord-Afrika de eigendommen der Katholieken plunderden en verwoestten. Hun naam zegt, dat zij rondom de cellae zwierven. Daarmee zijn waarsch. bedoeld de grafkapellen. Zij overvielen daar de geloovigen, die er doodenmalen hielden en maakten de levensmiddelen buit. Sommigen denken, dat het oorspronkelijk reeds een godsdienstige beweging was en Seeck spreekt zelfs van een monniksorde.
Veel aannemelijker is echter de meening, dat het oorspronkelijk een sociaal-economische beweging was, dat het nl. oproerige landarbeiders waren; dan waren de cellae de graanschuren, die zij wilden plunderen. De ➝ Donatisten wierven hen aan als strijdtroepen tegen de Katholieken. Door het toetreden van de meest fanatieke elementen onder de Donatisten werd het meer en meer een religieuze beweging. De Katholieken van N. Afrika hebben veel van hen te lijden gehad.
Franses.